بررسی ساختار رنگدانه های به کار رفته در گچبری های به دست آمده از محوطه قلعه یزدگرد

دوره ی اشکانی سرآغاز استفاده از گچبری در تزیینات معماری ایران بود و از قرن دوم م. به بعد شاهد به کارگیری رنگ های متنوعی برروی زمینه ی سفید گچبری ها هستیم که به آن ها جلوه ی زیبایی بخشیده اند. به نظر می رسد که هدف از رنگ آمیزی این آثار که زینت بخش بناهای مهم دوره ی اشکانی بوده اند، علاوه بر جنبه ی بصری، تاکید بر انتقال پیام سازندگان و بانیان آثار نیز باشد. یکی از مهم ترین محوطه هایی که گچبری های ارزشمندی از آن به دست آمده، محوطه ی تاریخی قلعه یزدگرد است. این گچبری ها شامل نقوش: انسانی، حیوانی، هندسی، گیاهی، ترکیبی و عناصر معمارانه است. قطعات بسیاری از گچبری های فوق، رنگ آمیزی شده اند. این قطعات، دارای یک یا چندرنگ هستند، اما تاکنون برروی رنگ های به کار رفته در آن ها پژوهشی صورت نگرفته است؛ این درحالی است که گچبری های قلعه یزدگرد از مهم ترین محوطه های مهم دوره ی اشکانی است که قطعات قابل توجهی گچبری رنگین از آن کشف شده است. هدف از این تحقیق، پاسخ گویی به این سوالات بوده است: 1. رنگ های به کار رفته در گچبری های قلعه یزدگرد کدامند و آیا رنگ در صحنه و نقش خاصی به کار رفته است؟ 2. برای رنگ آمیزی گچبری های این محوطه از چه رنگ دانه هایی استفاده شده است؟ این تحقیق با استفاده از مطالعات موزه ای و کتابخانه ای انجام شده است؛ هم چنین گچبری های رنگین این محوطه، برای نخستین بار مورد آزمایش قرار گرفتند. برای بررسی و آنالیز رنگ دانه ها از روش های پراش پرتو ایکس (XRD)، آزمایش پتروگرافی و طیف سنجی زیر قرمز تبدیل فوریه (FTIR) استفاده گردید. طبق نتایج به دست آمده، در گچبری های قلعه یزدگرد از رنگ دانه ی آبی مصری برای رنگ آبی، از رنگ دانه ی سبز خاکی (سبز سیلو) برای رنگ سبز و برای رنگ های قرمز، صورتی و زرد از رنگ دانه ی اخرا استفاده شده است. به نظر می رسد که در قلعه یزدگرد برای رنگ آمیزی نقوش از رنگ دانه های کانی استفاده شده و از رنگ دانه های آلی برای تولید رنگ در این مجموعه استفاده نشده است.