ارزیابی برون داد پژوهشی اعضای هیات علمی دانشگاه: یک پیشنهاد برای تخصیص منابع مالی متناسب با عملکرد پژوهشی

نوع مقاله:
مقاله پژوهشی/اصیل (بدون رتبه معتبر)
چکیده:
در برنامه بودجه هر دانشگاه بر اساس شاخص های آن دانشگاه، اعتباراتی به امور پژوهشی اختصاص داده می شود. این منابع تخصیص داده شده منابعی نیست که محققین دانشگاه با ارائه طرح های تحقیقاتی از صنعت یا از ارگان دولتی دیگری اخذ نموده باشند و در حقیقت این اعتبارات یارانه پژوهشی به دانشگاه است که توسط دولت تامین می شود. دولتی بودن این اعتبارات می تواند بی نظمی خاصی را در هزینه نمودن آن ایجاد کند. اولین مشکل آن این است که محققین در مدیریت مالی منابع دقت کمی نمایند و تصور شود که هرگاه و در هر شرایطی طرحی ارائه دهند تامین اعتبار خواهد شد. اما چنانچه محققی از اعتبارات تخصیصی به خود از پیش اطلاع داشته باشد، خواهد توانست با برنامه ریزی و ارائه طرح تحقیقاتی از این اعتبارات استفاده نماید و مشکلات در جهت هدف مند نمودن اعتبارات پژوهشی کم تر خواهد بود.
اما این اعتبارات چگونه باید در دانشگاه به افراد تخصیص داده شود؟ آیا باید سرانه ای مشخص بین محققین تقسیم شود تا بر اساس ذوق خودشان تحقیق نمایند؟ آیا باید این هزینه ها صرفا به تحقیقات دانشجویی و پایان نامه ها اختصاص داده شود؟ آیا بهتر است در قالب تصویب طرح های تحقیقاتی هزینه به ازای هر طرح به محققین داده شود؟ و...
آنچه مسلم است این اعتبارات نباید غیر هدف مند هزینه گردد و تصور شود که هزینه نمودن این اعتبارات بدون تعمل ارتقای پژوهشی را به همراه خواهد داشت، بلکه علی رغم ناچیز بودن آن بایستی به هدف مند هزینه نمودن آن عنایت جدی و ویژه ای داشت و به عبارت دیگر اعتبارات به نحو بهینه ای مدیریت شود(1و2). تجربه های گذشته نشان داده که یکی از راه های موفق در این تخصیص، احتساب افراد براساس برون داد علمی افراد و یا به عبارتی براساس توانمندی های پژوهشی آنها است. لذا سوال دومی مطرح می گردد و آن این که چه برون دادی در دانشگاه مورد قبول است؟ سیاست های وزارت متبوع در حال و گذشته نشان داده است که آنها به برون داد مقاله حساسیت بیش تری دارند که دلایل متفاوت و زیادی نیز برای آن وجود دارد و یکی از آن دلایل، بهتر بودن این شاخص برای اندازه گیری است. براساس مطالب پیشگفت دواصل بایستی مدنظر باشد: 1.منابع مالی تخصیصی به پژوهش در دانشگاه ها محدود است.
2- بهترین شاخص برای ارزیابی و مقایسه دانشگاه ها با یکدیگر برون دادی است که در قالب کمی، بهترین آن مقالات منتشر شده علمی است.
البته نباید فراموش شود که فناوری و تولید محصول فناورانه نیز حائز اهمیت ویژه ای است که باید در جایگاه خود ارزش گذاری گردد و یا حداقل معادل سازی آن با مقالات منتشر شده خوب و کیفی در آینده انجام شود. لذا وظیفه دانشگاه ها حداقل آن است که به کیفیت و نه کمیت برون داد مقالات حساسیت داشته و دارای برنامه مدون باشند و در حقیقت برای انتشار مقالات خوب برنامه ریزی نمایند.
لذا اگر هدف غایی پژوهش را بر اساس ملاک های ارزیابی امروزه، مقاله فرض کنیم که البته جای سوال و تامل دارد باید ارتقای کیفی مقالات در راستای دست یابی به برون داد عالی تری مد نظر دانشگاهیان قرار گیرد. بنابراین باید منابع ناچیز مالی به نحوی مدیریت گردد تا این هدف قابل دستیابی باشد. بر این اساس تنها مدیریت منابع مالی توسط محققین براساس عملکرد آنها و آن هم با سنجش معیارهای کیفی و نه کمی باید در برنامه ریزی مدیریت منابع مالی دانشگاه ها مدنظر قرار گیرد.
در یک بازنگری به وضعیت پژوهشی دانشگاه و صرفا از دیدگاه تخصیص بهینه اعتبارات برای دستیابی به مقالات علمی بهتر پیشنهاد زیر در غالب بندهای متعدد ارائه گردیده است:1- ارزشیابی محققین دانشگاه براساس شاخص های کیفی برون دادهای پژوهشی در یک محدوده زمانی دو ساله
2- تخصیص اعتبارات پژوهشی به محققین براساس نتیجه ارزشیابی برای مدت دو سال
3- اخذ برون داد براساس اعتبارات تخصیص داده شده در دوره دو ساله اولیه ارزیابی و تخصیص اعتبار در دو سال بعدی براساس آن
با عنایت به موضوع کیفیت مقالات در احتساب امتیاز پژوهشی معیار متعددی در بررسی های علم سنجی برای مجلات متعدد و یا محقیقن ارائه شده اند که SC Imago Journal Rank (SJR) و Impact Factor، میانگین نفوذ مقالات یک مجله (Article influence score (AIS، H-index مجلات و یا محققین Normalized Eigen Factor و... از مثال هایی از این معیارها هستند. ارزیابی مقالات در زمینه های مختلف علمی به نحوی که مقالات یک رشته با رشته تخصصی دیگر قابل مقایسه باشد، همواره از چالش های موجود در علم سنجی محسوب می شود(3و4). در میان این شاخص ها ضریب نفوذ مقالات مجله ((AIS؛ میانگین نفوذ مقالات یک مجله را در طول 5 سال اول پس از انتشار آن نشان می دهد که در آن نسبت تاثیر استنادی مجله به اندازه سهم مقاله مجله در طی یک دوره پنج ساله محاسبه می شود. میانگین ضریب نفوذ مقالات مجلات در Journal Citation Reports (JCR) برابر یک است و نمرات بالاتر از یک نشان می دهد که نفوذ هر مقاله در مجله بالاتر از متوسط است و نمره کم تر از یک نشان می دهد که نفوذ هر مقاله در مجله کم تر از متوسط است. محاسبه AIS به صورت تقسیم ضریب نفوذ مجله (Eigen Factor Score) بر تعداد مقالات مجله در دوره پنج ساله و سپس تقسیم بر تعداد مقالات کل مجلات در همان دوره پنج ساله و ضرب در ضریب یک صدم (01/0) است. SJR بیش تر به شاخص تاثیر مقاله شبیه است. اما معیار جدیدتر AIS تنها به تعداد استنادات یک مجله اکتفا نمی کند و نیز کلیه استنادات را دارای یک وزن مساوی در نظر نمی گیرد؛ بلکه حوزه موضوعی، کیفیت، پرستیژ و شهرت مجله استناد کننده می تواند تاثیر به سزایی بر ارزش استناد داشته باشد. به طور کلی نرمال سازی در این شاخص تحت تاثیر 3 عامل مهم است: پوشش پایگاه محاسبه کننده (میزان مجلات نمایه شده در اسکوپوس)، تعداد مقالات منتشره در این مجلات و تعداد استنادات دریافتی هر مقاله پرستیژ و کیفیت مجلات. این معیار دارای مزایای دیگری از جمله: حذف خود استنادی مجلات در فرآیند محاسبه آن، اختصاص ضریب وزن دهی کم تر به مقالاتی با ارجاعات بیش تر همانند مقالات مروری، همبستگی مناسب با سایر معیارهای علم سنجی است (5). همچنان معیار AIS به صورت رایگان در سایت http://eigenfactor.org/projects/journalRank/journalsearch.php در اختیار کاربران قرار می گیرد.
لذا با درنظر گرفتن همه شاخص های فوق، در یک کارگروهی و براساس مستندات، جهت ارزیابی فعالیت های پژوهشی روابط زیر برای محاسبه عملکرد پژوهشی اعضای هیات علمی و محققین پیشنهاد شد (با این هدف که مقالات خوب امتیاز بیش تری بگیرند و الزاما تعداد مقالات ملاک نباشد) (جدول 1).
زبان:
فارسی
صفحات:
239 تا 242
لینک کوتاه:
magiran.com/p1757215 
دانلود و مطالعه متن این مقاله با یکی از روشهای زیر امکان پذیر است:
اشتراک شخصی
با عضویت و پرداخت آنلاین حق اشتراک یک‌ساله به مبلغ 990,000ريال می‌توانید 70 عنوان مطلب دانلود کنید!
اشتراک سازمانی
به کتابخانه دانشگاه یا محل کار خود پیشنهاد کنید تا اشتراک سازمانی این پایگاه را برای دسترسی نامحدود همه کاربران به متن مطالب تهیه نمایند!
توجه!
  • حق عضویت دریافتی صرف حمایت از نشریات عضو و نگهداری، تکمیل و توسعه مگیران می‌شود.
  • پرداخت حق اشتراک و دانلود مقالات اجازه بازنشر آن در سایر رسانه‌های چاپی و دیجیتال را به کاربر نمی‌دهد.
دسترسی سراسری کاربران دانشگاه پیام نور!
اعضای هیئت علمی و دانشجویان دانشگاه پیام نور در سراسر کشور، در صورت ثبت نام با ایمیل دانشگاهی، تا پایان فروردین ماه 1403 به مقالات سایت دسترسی خواهند داشت!
In order to view content subscription is required

Personal subscription
Subscribe magiran.com for 50 € euros via PayPal and download 70 articles during a year.
Organization subscription
Please contact us to subscribe your university or library for unlimited access!