امکان سنجی توانمندی تصاویر و داده های ماهواره ای در کمک به شناسایی، تبیین، تحلیل پراکندگی فضایی و تاثیر عوامل آب و هوایی بر میزان شیوع بیماری لیشمانیوز در استان ایلام

لیشمانیوز یکی از بیماری های انگلی شایع در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان است که توسط انگل های تک یاخته ای از جنس لیشمانیا ایجاد شده و به واسطه ی گزش گونه هایی از پشه خاکی به انسان منتقل می گردد. این بیماری یکی از بیماری های انگلی زئونوزی[1] است که توسط سازمان جهانی بهداشت در ردیف شش بیماری مهم عفونی مناطق گرمسیری دنیا معرفی شده است. جمعیت حشره ی ناقل این بیماری تحت تاثیر آب و هوا تغییر می کند؛ این عامل ارتباط بسیار زیادی با عوامل آب و هوایی دارد. هدف از مطالعه حاضر امکان سنجی و تبیین توانمندی تصاویر و داده های ماهواره ای در کمک به شناسایی، تبیین و تحلیل پراکندگی و تاثیر عوامل آب و هوایی بر میزان شیوع بیماری لیشمانیوز در منطقه ی ایلام است.
برای این کار از داده های دما، رطوبت، بارش، سرعت باد و تابش خورشیدی کلی 8 ایستگاه هواشناسی سینوپتیک و همچنین محصولات دمای سطح زمین[2]، شاخص پوشش گیاهی تفاضلی نرمال شده[3] سنجنده ی مادیس و داده های بارش تجمعی ماهواره ی TRMM برای یک دوره سه ساله (1390تا1392) استفاده شد. در ابتدا نقشه های رستری داده های مذکور در محیط Arc GIS تهیه گردید، سپس میزان همبستگی میانگین پیکسل های نقشه های رستری داده های آب و هوایی و ماهواره ای با شیوع بیماری لیشمانیوز در مقیاس زمانی فصلی با استفاده از رابطه ی همبستگی پیرسون مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت و در آخر برای شناسایی و مدلسازی متغیرهای محیطی اثرگذار بر میزان شیوع لیشمانیوز، مدل رگرسیون چندگانه میزان شیوع بیماری لیشمانیوز در منطقه بر اساس متغیرهای همبسته، طراحی گردید.
نتیجه بررسی ضرایب همبستگی برای منطقه حاکی از وجود همبستگی منفی و قوی میان میزان شیوع بیماری لیشمانیوز با دما، دمای خاک و سرعت باد به مقدار به ترتیب: (-0.760، -0.756، -0.691) و همبستگی مثبت با رطوبت نسبی و بارش به مقدار به ترتیب (0.660، 0.662) در داده های ایستگاهی و ماهواره ای بود. به علاوه، نقش سرعت باد نیز به عنوان یک عامل محدود کننده در منطقه شناسایی شد.
نتیجه ی بررسی ها نشان داد که داده های سنجش از دور و به طور اخص داده های دمای سطح زمین سنجنده ی مادیس و بارش ماهواره ی TRMM توانایی قابل قبولی برای جایگزینی با داده های هواشناسی ایستگاهی و کمک به تببین و شناسایی عوامل اثرگذار بر میزان شیوع و الگوهای فضایی پراکندگی این بیماری دارند.