حس تعلق فضایی- مکانی مناطق در بازسازی پس از جنگ

جنگ ها فارغ از مبانی فکری حاکم بر آنها، همواره تخریب و ویرانی مکان را به دنبال دارند و بازسازی پس از جنگ با رویکرد احیای حس تعلق فضا-مکانی می تواند پیوند عاطفی میان انسان و مکان را برقرار نماید. در این راستا، زندگی معاصر علیرغم تمام ایده های نوین و ذات حرکت رو به جلو، همواره نیازمند یادآوری خاطرات گذشته برای حفظ بنیان های اجتماعی می باشد و همین امر است که ادراک ذهنی افراد را در منظری ذهنی-ارزیابانه، از محیط پیرامون آنها شکل می دهد.
پژوهش حاضر با مرور اسناد موجود از جنگ جهانی دوم در اروپا و همچنین جنگ تحمیلی و بیانی توصیفی- تفسیری به بررسی پیشینه و مطالعه حس تعلق فضا-مکانی و اثرات جنگ بر آن پرداخته و سپس بازسازی شهری در جنگ جهانی دوم را در کنار بناهای یادبود و یادگارهای آن مورد بررسی قرار می دهد. در نهایت با توجه به خاستگاه متفاوت جنگ در ایران، بازسازی مناطق آسیب دیده و دیدگاه های موجود مبنی بر حفظ آثار جنگ در راستای تمایز آن با سیاست اروپایی، طی مطالعه اسناد و بازدید میدانی انجام شده در بهار 1396، از مناطق بازسازی شده، مورد بررسی قرار گرفته است.
یافته های این پژوهش را می توان در دو بخش کلی تقسیم بندی نمود. ابتدا موضوع جنگ و احیای حس تعلق بازماندگان در تجربه بازسازی اروپا پس از جنگ جهانی دوم با در نظرگرفتن سیاست های متفاوت موجود در کشورهای درگیر در زمینه بازسازی و در بخش بعدی بررسی بازسازی پس از جنگ در ایران پژوهشگر را در مسیری هدایت نمود که تفاوت در نتیجه کار بازسازی و روش های احیای هویت پیشین را در نگرش ها و دیدگاه های حاکم بیان می نماید.
نتایج حاصل حاکی از آن است که در جنگ تحمیلی، حس تعلق خاطر در ارتباط مستقیم با مذهب و دفاع از اعتقادات شیعه با حفظ شرایط جنگی در جبهه ها، بسیاری افراد را برای دیدار از آن مناطق فرا می خواند. اما در اروپا خاستگاه ملی گرایانه جنگ دوم جهانی، در کنار سیاست فراهم آوردن زیر ساخت ها و احیای شهرها عموما به گونه ای مشابه با آنچه پیش از جنگ وجود داشته، در نهایت منجر به ساخت ابنیه به منظور بزرگداشت کشته شدگان و یادبود برای جنگ شده است. بازسازی مناطق جنگ زده ایران نه با ساختی فیزیکی، که با حفظ محیط و فضای جنگ به عنوان امری مقدس، خاطرات را روایت می کند.