بازشناسی مولفه های تاثیرگذار بر ادراک حسی فضای معماری

این مقاله نوشتاری پیرامون شناسایی برخی از مهم ترین مولفه های تاثیرگذار بر ادراک حسی فضای معماری است. یکی از بسترهای پژوهشی که امروزه در حوزه نظری معماری معاصر مطرح است، بحث فضای معماری و نحوه ادراک آن است. که در این میان صاحب نظرانی مانند پیتر زومتور، یوهانی پالاسما، رودولف آرنهایم، والتر بنیامین، مارک اوژه و غیره نظریاتی را در مورد چگونگی ادراک فضای معماری مطرح کرده اند ولیکن خود معماران همواره بر این باورند که ابزاری که برای نمایاندن فضای ساخته شده در اختیار دارند برای چنین امری کامل و کافی نیست یعنی همواره مولفه هایی در زمینه ادراک حسی فضای معماری وجود دارد که معماران قادر به انتقال آنها از راه ابزار موجود نیستند چرا که این مولفه ها شامل مولفه های شناخته شده پیشین نیستند. مولفه هایی که چه بسا اهمیتی هم پایه با سایر مولفه های ظاهری همیشگی داشته باشند و نوع حضور هر یک از آنها تغییرات قابل توجهی را در نحوه ادراک انسان از فضا ایجاد کند. این پژوهش با تکیه بر روش پژوهش کیفی و تحلیلی با زمینه ای مبتنی بر بررسی چگونگی ادراک فضا از دیدگاه علوم مختلف آغاز شده و به تدریج وارد حوزه شناخت بیشتر از مقوله ادراک حسی و مفاهیم مرتبط با آن می شود. هدف از این نوشتار، بازشناسی و توجه به زوایای پنهانی است که در ادراک فضای معماری نقش قابل توجهی دارند ولی در اکثر مواقع مورد غفلت واقع می شوند، شناخت این مولفه ها می تواند یاری گر معماران در ارتقاء کیفیت طراحی آنها از طریق شناسایی مولفه های تاثیرگذار بر ادراک حسی فضای معماری باشد. پرسش پژوهشی مطرح شده در این تحقیق عبارت است از اینکه: مولفه های تاثیرگذار بر ادراک حسی فضای معماری شامل چه مواردی می باشد؟ و هر یک از این مولفه ها چگونه از طریق کاربر فضا ادراک می شوند؟ در نهایت و در پاسخ به پرسش پژوهشی مطرح شده، مولفه های تاثیرگذار بر ادراک حسی فضای معماری شامل 12 مورد مطرح می شوند و برای هر یک معادل هایی از به کارگیری آن مولفه در طراحی فضای معماری آورده می شود؛ چهار مورد برگرفته از مطالعات نظری پایه که شامل مولفه های تاثیرگذار بر ادراک آشکار (بالفعل) فضای معماری هسنند (مولفه های فرهنگ، جنسیت، سن و رنگ) و 8 مورد که توسط نگارنده اضافه شده است و شامل مولفه های تاثیرگذار بر ادراک پنهان (بالقوه) فضای معماری هستند (مولفه های زمان، تاثیر عاطفی، معنا، ادراک جسمی، ادراک روانی، شهود، هم نشینی حواس و حضور انسان).