اندیشه انتقادی دوره باستان با تاکید بر شاهنامه فردوسی

اندیشه سیاسی از جمله موضوعات مطرح در ادب فارسی است که از دیرباز در شعر فارسی تجلی و نمود و بروز داشته است. جلوه های گوناگون تفکر انتقادی _ سیاسی به خصوص در داستان های باستانی و بخش های اسطوره ای، حماسی و تاریخی شاهنامه پیوند اندام واری با معمای شخصیت شاعر دارد. این مقاله درصدد آن است تا با روش نمونه گیری تصادفی ، اندیشه انتقادی حاکم در دوره باستان و رفتار حاکمان را در نمایش قدرت، سلطه و نابرابری اجتماعی بررسی نماید. تنوع محتوای سیاسی و درون مایه های انتقادی این حماسه بزرگ از حیث رفتارهای صاحبان قدرت و حاکمان با زیردستان و روش های بیدادگری آنان با عالمان، وزیران، موبدان، رقیبان، رعایا و حتی دشمنان که به شکل های مختلف نمود یافته؛ بیان گر گفتمان سیاسی حاکم در دوره باستان است و به عنوان سند تاریخی وسیله ای برای شناخت اوضاع و احوال اجتماعی برای نسل های هم زمان و پس از خود است. ضمن آن که فردوسی بخش عمده ای از شاهنامه خود را صرف حماسه نموده؛ ولی این بررسی نشان می دهد به رغم داعیه های دادگری و عدالت، زیاده خواهی، تعدی و ظلم، انتقام جویی، تطمیع و تهدید، انحصارگرایی، کشتن صاحبان خرد، دروغ و ده ها روش نکوهیده دیگر، تفکر غالب در دوره باستان بوده است.