بررسی روند تغییرات همکشیدگی افقی و عمودی و خصوصیات مکانیکی خاک های مستعد نشست و شق زمین (مطالعه موردی: اراضی دشت رسی شرق یزد)

در دو دهه اخیر، به دنبال نشست زمین به طور خاص در دشت های ریزدانه، شکاف ها و گسیختگی هایی در رسوبات دشت یزد- اردکان پدید آمده است که به آن شق گفته می شود. یکی از فرضیات مهم و اساسی در رابطه با ظهور این پدیده برداشت بی رویه آب از سفره های آب زیرزمینی و کاهش فشار هیدرو دینامیکی و متراکم شدن لایه ها و رسوبات است. این پدیده در رسوبات ریزدانه با شدت و نمود بیشتر تظاهر نموده و موجب آسیب رسیدن به سازه های ساختمانی، جاده ها، دکل ها و غیره می شود. منطقه مورد مطالعه اراضی دشت رسی فاقد سنگفرش سطحی و یا سنگریزه عمقی بوده و در شرق یزد می باشد. به منظور نمونه برداری، 12 نمونه خاک در سه نقطه که یکی از آن ها در مجاورت شق و دو نقطه دیگر به فاصله 100 متر از طرفین بودند انتخاب گردید و در هر نقطه چهار پروفیل از صفر تا عمق 120 سانتیمتر حفر شد. بر روی نمونه ها آزمایشاتی از جمله، اندازه گیری شاخص های تغییر ضرایب حجمی در مقابل رطوبت های مختلف در جعبه های مکعبی فلزی گالوانیزه به ابعاد 20 سانتیمتر، آزمایشات تعیین حدود آتربرگ، حد واگرایی و سایر شاخص های مکانیک خاک انجام گرفت. نتایج نشان داد که حد روانی خاک محدوده شق، نزدیک به 29 درصد و حد رطوبت شق خوردگی نزدیک به 4 درصد شد. همچنین بیشترین مقدار همکشیدگی عمودی (فرونشست) حدود 11 درصد و بیشترین مقدار همکشیدگی افقی حدود 6 درصد در خاک های محدوده شق رخ داد. به عبارتی دیگر به ازای هر متر عمق رسوب امکان 11 سانتیمتر نشست در عرصه های با شرایط رطوبتی کمتر از 4 درصد دور از انتظار نمی باشد. با توجه به شرایط خاص منطقه پیشنهاد می گردد پروژه های سازه ای از جمله احداث جاده، خطوط گاز، لوله آب و پل سازی در این گونه عرصه ها انجام نشود.