خصوصیات فیزیکی شیمیایی و کانی شناختی ذرات گرد و غبار و هواویز غرب ایران (مطالعه موردی: شهرهای آبادان و ارومیه)

در این پژوهش خصوصیات فیزیکی شیمیایی و کانی شناختی ذرات گرد و غبار و هواویزهای شهرهای ارومیه و آبادان طی دوره زمانی6 ماهه در سه دامنه اندازه ذرات TSP،PM10 و PM2/5 به کمک پراش پرتو ایکس (XRD) و میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM) مجهز به پرتو ایکس پاشنده انرژی (EDX) بررسی شد. نتایج پراش پرتو ایکس نشان داد که بیشتر ذرات شامل کلسیت، کوارتز، کانی های رسی و کمی ژیپس در نمونه ها می باشند؛ گرچه کانی ها با توجه به فصل، نوع نمونه گیر، مکان نمونه برداری و مقدار نمونه در تفاوت بوده و با کاهش اندازه ذرات، میزان کوارتز کم شده و مقدار کانی های رسی و ذرات سرب افزوده می گردد. مطالعات میکروسکوپ الکترونی روبشی اشکال مختلف ذرات اعم از کروی، صفحه ای، مکعبی، استوانه ای و منشوری با اندازه کمتر از 1 میکرون تا50 میکرون، بیشتر به صورت نامنظم، زاویه دار و تا حدودی نیمه گرد تا گرد را نمایش می دهد. نتایج پرتو ایکس پاشنده انرژی نیز عناصر Al، Mg، Na، Cl، P، S، Ca، K، Fe، Ti، C، O و Si را در نمونه TSP آبادان و ارومیه در شرایط عادی تشخیص داد. با شروع گرد و غبار علاوه بر عناصر مذکور، عناصر As، Pb، Zn، Mn، Sc، W، Nd، Ce، La، Ba و Ni در هر سه دامنه اندازه ذرات نیز دیده می شوند. نتیجه گرفته می شود که میزان بالای عناصر Ca، Si، Al، Na و K نشانه حضور کانی های کلسیت، کوارتز، هالیت، کانی های فیلوسیلیکات و رسی است. در مجموع شهرهای آبادان و نواحی حاشیه خلیج فارس و دریای مکران در مقایسه با شهر ارومیه از نظر غلظت، کانی ها و عناصر، میزان و تنوع بالاتری داشته و نشانه چند منبعی بودن گرد و غبار، هوای آلوده تر منطقه و ذرات معلق بیشتر می باشد.