معناکاوی نوسانات مذهبی نمود یافته در نگارکندهای صخره ای ساسانی

نگارکندهای صخره ای ساسانی مصادیقی از تجلی آرمان سیاسی پیوستگی دین و شاهی اند. باوجود اصرار ساسانیان مبنی بر وحدانیت زرتشتی گری، شاهان این سلسله در مراسم دیهیم ستانی شان تثلیث اهورامزدا، میترا و آناهیتا را به تصویر کشیده اند. اردشیر، شاپور و بهرام یکم حلقه ی سلطنت را از دست اهورامزدا می ستانند؛ نرسه مقام شاهی خویش را مرهون اهورامزدا و آناهیتا است که هر یک جداگانه به وی دیهیم شاهی می بخشند؛ اردشیر دوم حلقه ی شاهی را در حضور میترا از دست اهورامزدا می ستاند و پیروز یکم مفتخر به اهدای دیهیم شاهی از سوی اهورامزدا و آناهیتا توامان با یکدیگر و در یک مجلس است؛ هرچند دست را به سوی حلقه ی اهدایی از سوی اهورامزدا دراز کرده است. نظر به این که بخشنده ی اصلی دیهیم شاهی در نگارکندهای ساسانی، اصولا خدای بزرگ اهورامزدا است، این پرسش به میان می آید که حضور میترا و آناهیتا در این مراسم چه توجیه مذهبی می تواند داشته باشد؟ نتیجه ی مطالعات حاکی از آن است که حضور این ایزدان بیش از آن که معرف نوسانات مذهبی در مقاطع مختلف تاریخ عصر ساسانی باشد، بازتابی از مسائل سیاسی و اجتماعی این دوران بوده است. روش پژوهش، مطالعه ی تطبیقی میان منابع تاریخی و شواهد باستان شناختی (رهیافت تاریخی) با رویکرد تحلیل تاریخی است.