ارزیابی تحمل به خشکی نژادگان های برنج (Oryza sativa L.) با استفاده از شاخص های تحمل و تجزیه نمودار دووجهی

در این آزمایش به منظور شناسایی نژادگان (ژنوتیپ )های برنج متحمل به تنش خشکی با استفاده از شاخص های تحمل، شمار 31 نژادگان برنج هوازی و 22 رقم برنج غرقابی در شرایط بدون تنش و تنش خشکی با قطع آبیاری سی روز پس از نشا کاری در مرحله بیشینه پنجه زنی تا پایان دوره رویش نژادگان ها در بهار سال 1393 در بخش سنگر- رشت ارزیابی شدند. نتایج نشان داد، چهار شاخص میانگین حسابی (MP)، میانگین هندسی (GMP)، تحمل به تنش (STI) و عملکرد (YI) بیشترین همبستگی را با عملکرد دانه در شرایط بدون تنش (YP) و تنش خشکی (YS) داشتند. گروه بندی نژادگان ها با استفاده از تجزیه خوشه ایهمه نژادگان ها را به سه گروه متحمل، نیمه متحمل و حساس تقسیم کرد. شمار هفت نژادگان شامل IR81024-B-254-1-B، IR82590-B-B-32-2، IR82635-B-B-82-2، IR82639-B-B-140-1 و Panda و رقم های غرقابی درفک و صدری در گروه متحمل قرار گرفتند، در بین این هفت نژادگان، کمترین افت عملکرد به نژادگان های IR82590-B-B-32-2، Panda و IR81024-B-254-1-B به ترتیب با 28/1، 28/4 و 86/4 درصد کاهش اختصاص یافت. تجزیه به مولفه های اصلی روی شاخص ها نشان داد، دو مولفه اول به ترتیب 58 و 40 درصد (درمجموع 98 درصد) از تغییرات کل شاخص ها را توجیه کردند. نمودار دووجهی (بای پلات) به دست آمده از تجزیه گرافیکی ضمن تایید نتایج تجزیه خوشه ای، نشان دادند که برترین شاخص ها در شناسایی نژادگان های متحمل، شاخص های GMP، MP، YI و STI هستند. همچنین برترین نژادگان ها در شرایط بدون تنش درفک، IR82639-B-B-140-1، IR82635-B-B-82-2 و IR82590-B-B-32-2 بودند و در شرایط تنش خشکی نژادگان های IR82590-B-B-32-2، Panda، IR81024-B-254-1-B و درفک برترین نژادگان ها بودند.