جایگاه نقد تخیل در زیبایی شناسی شعر ابن خفاجه و هلالی جغتایی با تکیه بر نظریه گاستون باشلار

نقد تخیل، مابین نقد موضوعی و نقد ساختاری قرار داشته و سعی دارد با تمرکز بر نیروی تخیل، از موضعی روانکاوانه به مطالعه نظام مند تصاویر شعری بپردازد و بر اساس تداوم حضور یک یا چند عنصر از عناصر اربعه در خیال پردازی های شاعرانه، میزان خلاقیت و اصالت تصویرسازی شاعران را مشخص کند. بدون شک، روش نقد تخیل، از راه پیوند شعر با مباحث روان‏شناسی و بخش ناخودآگاه ذهن، راه را برای تفسیر چندمعنایی شعر بیشتر باز می کند و شعر را از حصار بررسی های کلیشه ای رها می سازد. محور اصلی مقاله حاضر، نقد و بررسی اشعار وصفی ابن‏خفاجه شاعر اندلس و هلالی جغتایی شاعر قرن دهم است که بر پایه الهام از دو عنصر آب و آتش سروده شده اند و به این سوالات پاسخ می دهد که ابن‏خفاجه و هلالی در خلق تصاویر شعری خود، تا چه میزان بر اساس دو عنصر آب و آتش خیال پردازی کرده اند؟ و نیز تخیل خلاق در خوانش مشترک شعر این دو شاعر، تا چه میزان فعال عمل نموده است؟ در پایان مشخص شد که شعر هلالی با توجه به سبک غزلی آن، متاثر از آتش است و بیشتر سوز و گدازهای درونی و نیز ناامیدی و ترس از تنهایی خود را در قالب تصاویری از آتش خلق کرده است؛ در حالی که شعر ابن‏خفاجه، با تو جه به علاقه وی به طبیعت سرسبز آندلس، برگرفته از حرکت و پویایی عنصر آب است و به نوعی نیروی زایش آب را مورد توجه قرار داده است.