بازکاوی تاثیر حدیث و باورهای کلامی بر تولید گزاره های تاریخ انگارانه و رهیافتی به تشخیص آن

اطلاعات و گزاره های اصیل تاریخی مهم ترین رکن تحلیل تاریخ را تشکیل می دهند. بااین همه، گاه اطلاعاتی که پایه تحلیل پژوهشگر تاریخ قرار می گیرد، گزاره های تاریخ نما و به عبارتی، تاریخ انگارانه هستند که در بسیاری مواقع، تحلیلگر آن ها را گزاره های اصیل تاریخی تلقی کرده و درنتیجه، تحلیل او از واقعیت فاصله گرفته است. نوشتار حاضر تلاش می کند به دو پرسش در این باره پاسخ دهد: 1) مهم ترین عامل در تولید گزاره های تاریخ انگارانه (تاریخ نما) چیست؟ 2) چه راهکاری برای تفکیک گزاره های تاریخی از گزاره های تاریخ انگارانه وجود دارد؟ با بررسی به عمل آمده، روشن شد مهم ترین عامل در تولید گزاره های تاریخ انگارانه، حدیث و باورهای کلامی است. همچنین اینکه توجه به ویژگی گزاره های تاریخ انگارانه و تتبع و جست وجو در منابع تاریخی و ارزیابی خاستگاه باورهای کلامی، کمک زیادی به تفکیک گزاره های تاریخی اصیل از گزاره های تاریخ انگارانه می کند. روش نگارنده در تفکیک گزاره های تاریخ انگارانه از گزاره های تاریخی، استقرایی است؛ به این معنا که ویژگی گزاره های تاریخ انگارانه از طریق دقت و تامل در ماهیت «باورهای کلامی» و «مآخذ تاریخی» و مقایسه آن ها با «منابع تاریخی» تبیین شده است. همچنین در توضیح هر یک از گزاره های تاریخ انگارنه، به نشانه تاریخ انگارانه بودن آن ها اشاره شده است.