واکاوی اصطلاح «تنمیق» در نسخه شناسی و تصحیح متون کهن بر اساس انجامه هفده دستنویس از قرن هشتم و نهم هجری

یکی از عناصر مهم در تصحیح متون کهن، شناخت و فهم دقیق پاره ای از اصطلاحات نسخه شناسی است که می تواند مصحح را در سنجش اعتبار دستنویس های مورد استفاده خود یاری رساند. ما در این نوشتار می کوشیم یکی از اصطلاحاتی را که کاتبان در انجامه دستنویس های فارسی و عربی، برای بیان کیفیت کتابت به کار می برده اند، واکاوی کنیم. بدین منظور، نخست واژه «تنمیق» را از لحاظ تاریخی و کاربردی بررسی کرده ایم و در ادامه کارکردهای معنایی آن در متون گوناگون عربی و فارسی تا پایان قرن نهم هجری تبیین شده است. سپس با در نظر گرفتن هفده دستنویس مربوط به قرن های هشتم و نهم هجری، کاربرد خاص این اصطلاح در این قرن ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. این پژوهش نشان می دهد که کاتبان دست کم در دو مورد خاص، اصطلاح تنمیق را در انجامه دستنویس به کار می برده اند: نخست برای نشان دادن ویژگی های زیبایی شناسیک و دوم برای اثبات مقابله و تصحیح دستنویس خود با اصل منقول عنه و یا دیگر دستنویس های موجود از متن. از همین رو، مصححان باید در تصحیح متون به انجامه دستنویس هایی که اصطلاح تنمیق در آن ها آمده، توجه بیشتری نشان دهند، زیرا این دستنویس ها از حیث صحت و سلامت، دست کم مورد تایید خود کاتب بوده است.