زیست دسترس پذیری و غلظت فلزات سنگین در خاک ها و گیاهان اطراف سد باطله معدن ایرانکوه

معدن کاری از منابع بالقوه ورود فلزات به داخل محیط به ویژه خاک و گیاهان است. در این پژوهش غلظت و دسترس پذیری فلزات سنگین در خاک ها و گیاهان اطراف سدهای باطله معدن ایرانکوه به عنوان بزرگ ترین معادن سرب و روی کشور بررسی شده است. برای این منظور 31 نمونه خاک از زمین های گلخانه ای اطراف سد باطله فرآوری معدن برداشت شد و غلظت فلزات سنگین، محتوای دسترس پذیر آن ها به همراه برخی خواص فیزیکوشیمیایی خاک اندازه گیری شد. نتایج نشان دهنده غلظت بالای فلزات Zn، Pb و Cd در نمونه های خاک (میانگین به ترتیب 955، 261 و 17/2 میلی گرم بر کیلوگرم) است و با نزدیک شدن به سد باطله بر درجه آلودگی هر سه فلز افزوده می شود. هم چنین این سه فلز با سایر فلزات هم بستگی ضعیفی داشته و از بین خواص خاک نیز با درصد رس هم بستگی معناداری نشان می دهند. برای استخراج فلزات از 17 نمونه خاک منطقه از محلول DTPA استفاده شد. بر اساس نتایج به دست آمده از این روش، سهم غلظت دسترس پذیر از غلظت کل برای فلز Cd از دو فلز دیگر بیش تر است (60 % برای کادمیم، 20 % برای روی و 10 % برای سرب) و با توجه به ماهیت قلیایی نمونه های خاک بخش دسترس پذیر برای هر سه فلز درصد کمی از غلظت کل آن ها را شامل می شود. تعیین غلظت کل فلزات در سبزیجات کشت شده در خاک های گلخانه ای (گیاه ریحان- (Ocimum basilicumنیز نشان داد که غلظت هر سه فلز بررسی شده بسیار بیش تر از غلظت مجاز آن در گیاهان غیرآلوده است و هم بستگی منفی و معناداری بین غلظت فلزات در ریشه و میزان زیست دسترس پذیر آن ها در خاک دیده می شود. که با توجه به نتایج، مصرف این سبزیجات می تواند با ایجاد خطر سلامتی برای مصرف کنندگان در طولانی مدت همراه باشد.