تبیین نظری حب در اندیشه اخلاقی ابن مسکویه و ابن حزم

یکی از روش های بسیار مفید و موثر تربیت، نزد مربیان تعلیم و تربیت و اندیشمندان مسلمان، محبت و مهرورزی است. ابن مسکویه و ابن حزم دو اندیشمند هم عصر قرن چهارم هجری، در فلسفه تعلیم و تربیت خود با نگاهی روان شناختی ماهیت، انواع، مراتب و مولفه های مربوط به محبت را تحلیل کرده اند. در اندیشه اخلاقی ابن مسکویه، اصل محبت عنوان عامی برای بیان استعداد ذاتی بشر در ارتباط و همبستگی معرفی شده است. دوستی، رنگ اجتماعی دارد و از فروع عدالت و برتر از آن شمرده می شود. هر دو اندیشمند با اینکه قائل به مراتب و انواع گوناگون محبت و حالات نفسانی محب هستند اما تفاوت هایی نیز در این بحث دارند؛ از جمله اینکه ابن مسکویه از برترین مرتبه محبت با عنوان «عشق» یاد کرده که مخصوص خداوند و حاصل افاضه و القای الاهی است. اما ابن حزم برترین محبت را اگرچه با عنوان «عشق» یاد کرده که با مرگ فنا می پذیرد، اما آن را «این سویی» و از نوع محبت محبت کنندگان در راه خدای متعال می داند. به عبارت دیگر، عشق نزد ابن مسکویه «آن سویی» است، اما نزد ابن حزم «این سویی».