سنگ شناسی سنگ های آتشفشانی منطقه خوان- قهستان (شمال خاوری بیرجند، خاور ایران)

سنگ‏ های آتشفشانی ترشیری در منطقه خوان گسترش بسیاری دارند و دربردارنده تناوبی از سنگ‏ های گدازه‏ ای و آذر‏ آواری هستند. گدازه‏ ها بیشتر دربردارنده داسیت، آندزیت و تراکی‏ آندزیت بازالتی هستند و سرشت کالک‏ آلکالن (پتاسیم متوسط) دارند. بلورهای پلاژیوکلاز (‏ ‏با منطقه‏ بندی شیمیایی نوسانی و ترکیب آندزین تا الیگوکلاز)، هورنبلند، کوارتز و پیروکسن فراوان‏ ترین درشت بلورهای این‏ سنگ‏ ها هستند‏ .‏ آپاتیت‏ کانی فرعی‏ این سنگ‏ ها‏ست. بیشتر بافت‏ های‏ این سنگ‏ ها پورفیریتیک با‏ زمینه میکروگرانولار و میکرولیتی،‏ گلومروپورفیریتیک،‏ جریانی و حفره‏ ای هستند. بافت غربالی، خوردگی‏ خلیجی و منطقه‏ بندی از بافت‏ های‏ کانیایی آنها بوده و نشان‏ دهنده نبود تعادل و آلایش ماگما در ‏هنگام بالاآمدن است. تهی‏ شدگی سنگ‏ های منطقه از Nb و Ti، همانندی آنها با ماگماتیسم پهنه فرورانش را نشان می‏ دهد. بی‏ هنجاری منفی Nb در ‏ سنگ‏ های منطقه،‏ ویژگی سنگ‏ های قاره‏ ای است و نشان‏ دهنده مشارکت‏ پوسته‏ ای در فرایندهای ماگمایی است. برپایه نمودارهای عنکبوتی بهنجارشده عنصرهای کمیاب و نادر خاکی، تهی‏ شدگی نمونه های بررسی‏ شده از عنصرهای ناسازگار با پتانسیل یونی بالا (مانند: Ti، Nb، P و Zr) پیامد ماگماتیسم وابسته به پهنه فرورانش، خاستگاه گوشته‏ ای متاسوماتیزه و غنی شده در پی فرایندهای فرورانش و‏ از‏ سوی دیگر،‏ ‏ دارابودن آمفیبول و نیز بالا‏ بودن فوگاسیته اکسیژن در ماگماست. برپایه نمودارهای شناسایی پهنه زمین ساختی ماگما، سنگ‏ های آتشفشانی منطقه در پهنه فرورانش حاشیه قاره‏ ای فعال پدید آمده اند.