پهنه بندی زمانی و مکانی اراضی مستعد کشت پنبه (Gossypium hirsutum L.) با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (مطالعه موردی استان خراسان جنوبی)

در بین عوامل مختلف تاثیرگذار در تولید محصولات کشاورزی، شرایط اقلیمی از مهمترین متغیرهای محیط طبیعی است. از سویی دیگر، اساس توسعه کشاورزی، آگاهی دقیق از ویژگی های محیطی در هر نقطه و اعمال مدیریت ویژه می باشد. پنبه (Gossypium hirsutum L.) به دلیل داشتن ریشه های گسترده و نفوذپذیر و همچنین دارا بودن قابلیت تنظیم تعداد برگ و میوه زمانی که گیاه تحت شرایط تنش قرار می گیرد و نیز داشتن دوره قوزه دهی قابل انعطاف از گیاهان مناسب برای کشت در مناطق خشک و نیمه خشک محسوب می شود. بر این اساس، این تحقیق به منظور ارزیابی شرایط اقلیمی برای کشت پنبه در تاریخ های کشت مختلف در استان خراسان جنوبی در یک دوره آماری 25 ساله (1394-1374) صورت گرفت. بدین منظور، پانزده ایستگاه هواشناسی استان خراسان جنوبی انتخاب و به کمک محیط نرم افزاری GIS Arc مدل سازی و تحلیل فضایی صورت گرفت. با بهره گیری از شرایط اقلیمی مطلوب در هر مرحله از رشد پنبه، لایه های اطلاعاتی کلاس بندی و ارزش وزنی هر کدام از عوامل مشخص گردید. در نهایت، به منظور هم پوشانی لایه های اطلاعاتی با استفاده از روش های تصمیم گیری چند معیاره مبتنی بر روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، نقشه های نهایی مربوط به هر تاریخ کشت از نیمه اول فروردین تا نیمه اول تیر براساس عوامل اقلیمی برای کشت پنبه در استان خراسان جنوبی تهیه گردید. نتایج نشان داد که نقش هر یک از عناصر اقلیمی بارش و دما، متناسب با هر تاریخ کشت، در مناطق مختلف استان متفاوت بود و اهمیت آن بیشتر از عوامل زمینی بود و از بین همه تاریخ های کشت از فروردین ماه تا تیرماه، بهترین تاریخ کشت مربوط به نیمه اول و نیمه دوم اردیبهشت ماه بود، چون از نظر مساحت مناطق مناسب به ترتیب 56 و 68 درصد بیشترین مساحت را به خود اختصاص داده اند.