تجلی عدد چهار در طرح معماری آتشکده های ایران

استفاده از اعداد در معماری گذشته جایگاه خاصی داشته، به گونه ای که در اکثر بناهای مقدس به کار رفته است. فرهنگ هر ملتی سرشار از شگفتی هایی است که در معماری آن ابراز و به شکلی هماهنگ بیان شده است. نقش اعداد چه از نظر ایستایی و چه زیباشناسی در اماکن تاریخی به وضوح خود را به ظهور رسانیده است. به گونه ای که کاملا آشکار است که اعداد نه تنها به دید سمبلیک کاربرد داشته اند، بلکه از نظر پایداری بناها نیز به معماران کمک شایانی می نموده اند. در این میان عدد چهار یکی از پایدارترین اعداد در جهت ایستایی بناها بوده است و در اعتقاد مردم عددی مقدس و در اماکن مذهبی به فراوانی از آن استفاده می کردند. در این مقاله سعی بر آن است، با بررسی تاریخی عدد چهار از نظر زیبایی شناسی و ایستایی؛ نقش این عدد را در معماری آتشکده ها بررسی نماییم. برای این امر از روش توصیفی- تحلیلی استفاده و به شیوه مرور متون کتابخانه ای و روش میدانی به ارزیابی چگونگی شکل گیری آتشکده ها بر مبنای عدد چهار پرداخته شده است. بدین منظور ویژگی های موجود در طرح کلی آتشکده های باقیمانده در ایران از لحاظ به کارگیری عدد چهار مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند و نهایتا هفت آتشکده مقدس و مهم از نظر ویژگی های کالبدی بررسی شده اند. یافته های به دست آمده نمایانگر این مطلب می باشند که طرح معماری آتشکده ها از نظر ویژگی های پلانی و نحوه شکل گیریشان کاملا منطبق بر اصل به کارگیری عدد چهار می باشند. به طوری که در تمامی این بناها وجود چهار ستون در پلانی چهارگوش و همچنین قرارگیری چهار بازشو در چهار جهت، امری ضروری بوده است. همچنین از بعد ارتفاع بنا و محور عمودی؛ رعایت مراتب چهارگانه در نماسازی و حجم کلی بنا به شکل شاخص رعایت شده است و نقش این عدد در هماهنگ کردن ساختار کلی این بناها کاملا مشهود می باشد.