اثر دمای پایین بر خصوصیات فیزیولوژی و بیوشیمیایی برخی ژنوتیپ های شبه پرتقال در شمال کشور

پرتقال از محصولات باغی حساس به تنش دمای پایین بوده، لذا در این مطالعه میزان آسیب پذیری به تنش دمای پایین در شرایط محیطی کنترل شده نسبت به سطوح تیمار دمای (3، 0، 3- و 6- درجه سیلسیوس) در شش ژنوتیپ بومی شبه پرتقال (شماره 6-1) رقم حساس (پرشین لایم) و رقم مقاوم (انشو) مورد بررسی قرار گرفت. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده ها بیانگر آن بود که تیمارهای دما، ژنوتیپ و اثر متقابل این دو در صفت های پراکسیداسیون لیپید، پرولین، ظرفیت آنتی اکسیدانی، نشت یونی، آبگزیدگی، کلروفیل a و کلروفیل کل معنی دار بوده است. این در حالی است که کربوهیدرات محلول تنها تحت تاثیر عامل ساده ژنوتیپ معنی دار شد. بر صفات رنگدانه های کلروفیل b و کارتنوئید نیز هیچ یک از تیمارهای اعمال شده تاثیر معنی دار نداشت. بیشترین مقدار آب گزیدگی (33/99 درصد)، نشت یونی (63/91 درصد) و واکنش پراکسیداسیون لیپید (با میانگین 33/3 میکروگرم درگرم وزن تر برگ) در شاهد حساس پرشین لایم در دمای 6- درجه سیلسیوس ثبت گردید. در مقابل، بیشترین مقدار پرولین (01/32 میلی گرم در گرم وزن تر برگ) و ظرفیت آنتی اکسیدانی (36/73%) نیز در شاهد متحمل انشو در دمای 3- درجه سلسیوس ثبت گردید. در بین ژنوتیپ های بومی شبه پرتقال مورد بررسی در این پژوهش تحت شرایط تنش دمای پایین نیز واکنش های متفاوتی مشاهد شد. بر این اساس بعد از شاهد متحمل انشو، ژنوتیپ بومی شبه پرتقال شماره یک در مقابل کاهش دما پایداری بهتر داشت. این در حالی بود که در بین ژنوتیپ های شبه پرتقال مورد مطالعه، در اغلب صفات تخریبی اندازه گیری شده، ژنوتیپ بومی شبه پرتقال شماره 6 در جایگاه آماری مشابه و یا نزدیک به شاهد حساس پرشین لایم قرار داشت. قرار گرفتن سرشاخه ژنوتیپ ها در معرض تنش سرما افزایش مالون دی آلدهید را به دنبال داشت. در این شرایط به دلیل افزایش فعالیت های اکسیداتیو تجمع ترکیبات آنتی اکسیدانی مانند سوپراکسید دیسموتاز، گلوتاتیون پراکسیداز و کاتالاز افزایش یافت.