بررسی شطحیات عرفانی با نگاهی به نظریه گشتاری چامسکی

یکی از نظریه های مهم زبانی، نظریه گشتاری است. غرض از گشتار یا تاویل، این است که تعداد جمله های زبان به وسیله حذف، تبدیل، اضافه و جابه جایی تاویل شود. این مقاله با هدف تبیین شطحیات بر مبنای تاویل های زبانی به بررسی چند نمونه از شطحیات عرفا بر اساس نظریه گشتاری می پردازد و به دنبال پاسخ گویی به این پرسش ها است: که آیا شطحیات عرفا را می توان با بعد تاویلی و گشتاری زبان بررسی کرد؟ تفاوت گشتار در زبان عادی و ارجاعی با زبان عرفانی در چیست؟ نتایج بررسی ها نشان می دهد: شطحیات صوفیانه، شکلی از گفتار است نه زبان و در واقع نشانی از ویژگی خلاقیت و زایایی زبان و نمودی از کنش های زبانی است. در زبان ارجاعی(زبان عادی و علمی)، یک روساخت با اعمال قواعد گشتار از یک یا چند ژرف ساخت متناسب و هم ساز به دست می آید و رابطه میان ژرف ساخت و رو ساخت تا حدود زیادی روشن و منطقی است؛ اما در زبان شطح رو ساخت از چندین ژرف ساخت متفاوت و متناقض حاصل شده و همین امر، باعث دشواریابی و دیرفهمی آمیخته با حیرت، در شطحیات شده است.