الزامات حقوق بشری و تعهدات ناشی از حق ثبت ابداعات دارویی بر اساس موافقت نامه تریپس: تعارض یا تعامل منافع افراد و دولت ها؟

رعایت الزامات حقوق بشری به عنوان قواعد عام الشمول در انعقاد موافقت نامه های بین المللی از جمله موافقت نامه های سازمان تجارت جهانی امری لازم و ضروری است و بر این اساس، تعهد تضمین حق دسترسی به داروهای اساسی به عنوان یکی از استحقاقات و مصادیق حق بر سلامتی که ارتباط معناداری نیز با حق حیات دارد، برای دولت ها امری اجتناب ناپذیر است.
تحقیق حاضر با استفاده از روشی توصیفی – تحلیلی مقررات میثاق بین المللی حقوق اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را در خصوص حق دسترسی به داروهای اساسی به عنوان حقی حقوق بشری که می تواند با بحث حمایت از ابداعات دارویی به عنوان یکی از مصادیق حق ثبت اختراع که در موافقت نامه تریپس سازمان تجارت جهانی به عنوان جنبه ای تجاری از حقوق مالکیت فکری با وصف حقوق خصوصی مورد حمایت قرار گرفته، را بررسی می کند.
یافته های پژوهش: براساس مقررات موافقت نامه تریپس در خصوص حق ثبت اختراع، از جمله مواد 27 و 28، دارنده حق مالکیت فکری حقوقی انحصاری در خصوص ساخت، استفاده، عرضه برای فروش، فروش یا واردات ، پیدا می کند که می تواند چالش دسترسی به داروهای اساسی و افزایش قیمت چنین داروهایی را به دنبال داشته باشد و این موضوع به طور خاصی کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه یافته را در خصوص تعهد احترام، حمایت و اجرای حق دسترسی به داروهای اساسی را با مشکل مواجه می سازد.
علاوه بر تمهیدات مندرج در متن موافقت نامه تریپس درباره استثناهای محدود و مجوزهای اجباری، تصویب اعلامیه اجلاس دوحه در خصوص موافقت نامه تریپس و سلامت عمومی و همچنین صدور تصمیم شورای تریپس در خصوص اجرای مفاد بند 6 این اعلامیه، به عنوان راهکارهای در نظر گرفته شده که عملا تعارض بین مقررات این موافقت نامه و الزامات حقوق بشری را حل و فصل کرده است.