نقش «منظر روزانه» در کیفیت فضاهای شهری

طبیعت و محیط به مثابه الگو و پناهگاهی برای انسان، همواره منبع الهام و بهویژه ارضاکننده حس زیبایی و پاسخگوی بسیاری از نیازهای زندگی بوده است. «منظر روزانه» نیز، که دربردارنده بسیاری از ویژگی های محیط طبیعی است، در مقیاسهای گوناگون زمینهساز ارتباط انسان و درک شرایط و عناصر پیرامون او میشود. بهعلاوه، منظر روزانه و جنبه های متفاوت آن در زمانها و مکانهای گوناگون بر تعاملات و فعالیتهای روزمره مردم تاثیر میگذارد و در شکلگیری و شناخت بیشتر فرایندهای اجتماعی و مخصوصا ساختارها و عناصر منظر نقش بهشدت مهمی دارد. بر اساس مطالعات، با وجود اهمیت ویژگی مناظری که همهروزه در معرض فعالیتها و روند زندگی مردم در فضاهای شهری است؛ اما، آنگونه که شایسته است، به اهمیت و نقش این مناظر روزانه در کیفیتبخشی و چگونگی شرایط زندگی شهری توجه نمیشود. میزان توجه متخصصان برنامهریزی و طراحی، که در تعامل بیشتر با منظر و فضاهای باز و سبز شهری هستند، نیز مورد سوال است. از آنجا که رابطه مطلوب و معنیدار میان مردم و محیط طبیعی و منظر در فعالیتهای روزانه زندگی همانند گذشته نیست، هدف در این پژوهش تبیین مفهوم و جنبه های اصلی منظر روزانه و تاثیر آن بر ادراک انسانی از دیدگاه معماری منظر است و برای ارزیابی بصری منظر روزانه، مورد پژوهی بخشی از مسیر تردد دانشجویان در محدوده خوابگاه کوی دختران دانشگاه شهید بهشتی تعیین شد.
بر اساس روش ترکیبی کیفی و کمی، برای شناسایی خصوصیات منظر و به طور خاص سنجش ویژگی های منظر روزانه، با تکیه بر نظریه های متخصصان و صاحبنظران رشته، تصویر ذهنی 40 نفر از دانشجویان دختر ساکن خوابگاه، مخاطبین اصلی منظر روزانه در این مکان، ارزیابی شد. بدین ترتیب، داده های حاصل از پیمایش میدانی جامعه مورد مطالعه نیز با استفاده از روش آنتروپی شانون تجزیه و تحلیل شد. یافته های پژوهش، ضمن مشخص کردن برخی جنبه های مهم منظر روزانه و تدقیق ویژگی های ادراک آن، نشان داد که برای دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی مولفه های کیفی خوانایی با ضریب اهمیت 25105/0، پیچیدگی با ضریب اهمیت 25025/0، پیوستگی با ضریب اهمیت 25020/0، و رمز و راز با ضریب اهمیت 24848/0 به ترتیب بیشترین اولویت را در میان افراد مورد آزمون دارند. بدیهی است که نتایج پژوهش، با تعیین اولویتهای استفادهکنندگان در مولفه های منظر روزانه و در زمینه فعالیتهای معماری، معماری منظر، و طراحی شهری، میتواند به توسعه و تعمیم اهداف کیفی و کمی محیطی در فرایند برنامهریزی و طراحی فضاهای شهری کمک کند.