بهبود جوانه زنی، استقرار و عملکرد گیاهان سیب زمینی حاصل از ریزغده های تیمارشده توسط بنزیل آمینوپورین و آبسیزیک اسید

سیب زمینی به عنوان چهارمین گیاه زراعی مهم مطرح است. از آنجایی که تکثیر سیب زمینی غالبا به صورت رویشی و از طریق غده می باشد، لذا افزایش تولید ریزغده های بذری با کیفیت و عاری از ویروس از اهمیت ویژه ای برخوردار است. هورمون های گیاهی دامنه وسیعی از فرایندهای رشد و تشکیل غده در سیب زمینی را کنترل می کنند. با توجه به کوچک و ضعیف بودن ریزغده ها و مشکلات اسقرار بوته ها در شرایط مزرعه، پژوهش های بیشتر جهت بهبود استقرار و عملکرد بوته ها ضروری به نظر می رسد. بنابراین، این پژوهش به منظور بررسی امکان بهبود جوانه زنی ریزغده ها و استقرار گیاهچه دو رقم ریزغده سیب زمینی (آگریا و فونتانه) توسط کاربرد تنظیم کننده های رشد (بنزیل آمینوپورین- BAP و آبسیزیک اسید- ABA) انجام پذیرفت.
این آزمایش در دو مرحله در دانشگاه فردوسی مشهد طی سال های 94-1393 اجرا شد. در مرحله اول، محلول پاشی گیاهان مادری در دو مرحله غده دهی و استولن دهی توسط تنظیم کننده های رشد (BAP، ABA و BAP+ABA، 50 میکرو مولار) در شرایط کنترل شده انجام گرفت. در مرحله دوم، غده های حاصل از مرحله اول از لحاظ ویژگی های جوانه زنی، استقرار و عملکرد در شرایط مزرعه مورد ارزیابی قرار گرفتند. آزمایش اول به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی و آزمایش دوم به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی انجام پذیرفت. ویژگی های از قبیل تعداد جوانه در ریزغده، طول جوانه ، روز تا ظهور گیاهچه، درصد ظهور گیاهچه، تعداد ساقه در بوته، ویژگی های مورفولوژیک، عملکرد و اجزای عملکرد مورد ارزیابی قرار گرفتند.
کاربرد BAP در مرحله غده دهی باعث افزایش طول جوانه ها به میزان 51 و 59 درصد به ترتیب در رقم آگریا و فونتانه در مقایسه با گیاهان شاهد شد. همچنین، کوتاه ترین روز تا ظهور گیاهچه در مقایسه با گیاهان شاهد در این تیمار مشاهده شد. رابطه خطی معنی داری بین طول جوانه و روز تا ظهور گیاهچه (88/0=R2) مشاهده شد. درصد ظهور گیاهچه و تعداد بوته مستقرشده با کاربرد BAP یا ABA افزایش یافتند، اما تاثیر تیمارهای مختلف بر رقم ها متفاوت بود. بیشترین درصد ظهور گیاهچه در تیمار کاربرد ABA در مرحله استولن دهی ثبت گردید که به طور میانگین 39 درصد بیش از گیاهان شاهد بود. همچنین، رقم فونتانه درصد ظهور گیاهچه (15 درصد) بیشتر از آگریا داشت. در رقم آگریا کاربرد BAP+ABA در مرحله غده دهی باعث افزایش تعداد جوانه ها به میزان 40 درصد در مقایسه با گیاهان شاهد شد، درحالی که بیشترین تعداد جوانه در غده در رقم فونتانه در تیمار BAP در مرحله غده دهی مشاهده شد که 38 درصد بیش از گیاهان شاهد بود. رابطه خطی معنی داری بین تعداد جوانه روی غده مادری و تعداد غده تولیدی در نسل بعد (53/0=R2) مشاهده شد. در هر دو رقم، گیاهان تیمارBAP+ABA در مرحله غده دهی بیشترین تعداد غده در بوته را تولید کردند.
نتایج نشان داد که کاربرد BAP موجب افزایش طول جوانه ها و کاهش تعداد روز تا ظهور گیاهچه شد، درحالی که، ABA باعث بهبود درصد ظهور و استقرار گیاهچه شد. ازآنجایی که رشد جوانه ها تا حد زیادی متکی به غده مادری است، به نظر می رسد که هر دوی BAP و ABA موجب بهبود قدرت مقصدهای فیزیولوژیک یعنی غده ها شده و غده های قوی تر انرژی بیشتری برای حمایت جوانه ها در مراحل بعدی رشد در مزرعه را فراهم می کنند. همچنین، به نظر می رسد که کاربرد تنظیم کننده های رشد موجب افزایش تعداد جوانه روی غده ها شده که به نوبه خود منجر به تولید تعداد ساقه بیشتر و در نهایت، موجب افزایش تعداد غده می شود، هرچند که این اثرات بین رقم ها متفاوت است.