تحلیل تطبیقی مشبه و مشبه به های سعدی شیرازی و شفیعی کدکنی

در این مقاله تشبی هات 50 غزل عاشقانه سعدی شیرازی و دفتر «غزل برای گل آفتابگردان» شفیعی کدکنی، از منظر «مشبه و مشبه به»، «تکرار در تشبی هات» و «شیوه های نو کردن آن» مورد تطبیق و بررسی قرار گرفت. مقایسه تطبیقی تشبی هات این دو نماینده دیروز و امروز، آشکار کننده برخورد دو نگاه و دو تجربه در عرصه تشبی هات است. ازاین رو در این مقاله با دسته بندی کردن عناصر، تطبیق و تحلیل تشبی هات و ارائه نمودارهایی، میزان ابتکار و تقلید گویندگان مشخص شد. از رهرو این تطبیق و بررسی دریافتیم که مشبه در دفتر شفیعی کدکنی و مشبه به در غزل های منتخب سعدی از تنوع و تعدد بیشتری برخوردار است. تعدد مشبه، یعنی تعدد فکر و اندیشه و گستردگی موضوع را منجر می شود؛ حال آن که تعدد مشبه به، یعنی تنوع مضمون، اغراق و مبالغه. همچنین در این پژوهش دریافتیم که سعدی از تشبی هات: تفضیل، مضمر، مقید کردن و واژگان مترادف، برای رفع تکرار مشبه های خود استفاده کرده است؛ در مقابل شفیعی کدکنی مقید کردن مشبه و همراه شدن تشبیه با دیگر صنایع زیبایی ساز را برای رهایی از تکرار برگزیده است و از آنجا که خیال او تشبی هات جدیدی را ابداع نموده ، کمتر از شگردهای گریز از تکرار تشبیه قدما چون: تشبیه معکوس، تفضیل و... بهره برده است. همچنین شفیعی کدکنی برای رهایی از تکرار در مشبه به، از لطیف کردن تشبیه سود جسته که کاری نو و بدیع محسوب می شود و شیخ اجل بدان توجهی نداشته است.