تبیین عوامل موثر بر کاهش علائم افسردگی از منظر دین اسلام: یک تحلیل محتوای کیفی

افسردگی اختلال بسیار شایع و عودکننده بوده که با میزان بالای مرگ و میر همراه است. امروزه شاهد رشد روزافزون مداخلات معنوی مذهبی در زمینه بسیاری از اختلالات روانی از جمله افسردگی هستیم. با توجه به ظرفیت بالای دین اسلام برای هماهنگ سازی و معنا بخشی به چهارچوب شخصیت انسان، پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل موثر بر کاهش علایم افسردگی از منظر دین اسلام انجام شد.
مطالعه حاضر یک تحلیل محتوای کیفی قراردادی است. محتوای مورد پژوهش از طریق جستجوی الکترونیکی در پایگاه های منتخب و کارگروه سه نفره متخصصان امر انتخاب شدند. مرور متون، انتخاب واحدهای معنایی، استخراج کدهای فشرده، زیرطبقات، طبقات و در نهایت رسیدن به درون مایه های اصلی و نامگذاری آن ها از گام های متداول در این روش است.. جهت بررسی ریگور مطالعه از روش های اعتبار، انتقال پذیری، قابلیت اعتماد، تاییدپذیری و همچنین تجارب پانل 10 نفره متخصصان استفاده شد. اصلاح درون مایه های اصلی تا حصول توافق بین اعضای پانل ادامه یافت.
فرآیند کدگذاری نشان داد که عوامل موثر بر کاهش علائم افسردگی را می توان در هشت درون مایه اصلی ارائه کرد که عبارتنداز: (1) بازخورد توحیدی؛ (2) کسب استقلال اعتباری و ارزشمندی؛ (3) استحکام بخشی به تکیه گاه؛ (4) تنظیم هیجان؛ (5) تنظیم رغبت؛ (6) معنابخشی ناخوشایندها و خوشایندها؛ (7) تنظیم عمل و (8) تنظیم هدفمندی. توافق بین اعضای پانل برای هشت درون مایه ذکر شده نشان داد که میانگین نسبت و شاخص روایی محتوا برابر با 92/0 و 96/0 بوده و تمامی درون مایه ها حداقل مقدار قابل قبول را دارا هستند.
8 درون مایه حاصل از تحقیق حاضر می تواند از یک طرف در سطوح مختلف پیشگیری مورد توجه برنامه ریزان فعالیت های فرهنگی، مذهبی و بهداشتی قرار گرفته و از طرف دیگر توسط سایر محققان در جهت طراحی بسته درمانی معنوی مذهبی مورد استفاده قرار گیرند.