نفوذ فرهنگ کورا-ارس به لبه جنوب غربی فلات ایران

فرهنگ معرف سفالهای سیاه و خاکستری دست ساز با آمیزه کانی و نقوش تزئینات شیاری،‏ فرورفته،‏ نقوش کنده حکاکی شده مارپیچی،‏ نقوش هندسی کنده و نقوش تزئینی کنده زیگزاگی در لبه،‏ گستره مکانی وسیعی از قفقاز،‏ جمهوری آذربایجان،‏ ارمنستان،‏ گرجستان،‏ آناتولی،‏ لوانت و ایران را در هزاره های چهارم و سوم ق. م در بر گرفته است. دوره مذکور در این مناطق با نام های گوناگون کورا-ارس (باستان شناسان شوروی سابق) ،‏ ماورای قفقاز،‏ فرهنگ یانیک (دایسون) ،‏ فرهنگ شنگاویت (باستان شناسان ارمنستان) و… یاد شده است. در داخل ایران آثار بدست آمده از این دوره زمانی که بیشتر با نام کوراارس یا یانیک شناخته می شود در مناطقی از شمال،‏ شمال غرب،‏ غرب و نواحی جنوب غربی البرز مشاهده شده است. اخیرا در بررسی انجام گرفته در دشت شازند در استان مرکزی ایران آثار شاخص این فرهنگ شناساسی شده است. آثار تپه های شناسایی شده سوارآباد و سرسختی با 1 و 2 هکتار وسعت،‏ معرف فرهنگ موسوم به ماورای قفقاز قدیم یا کورا-ارس است. چگونگی گسترش فرهنگ کورا ارس همواره یکی از موضوعات بسیار چالش برانگیز در رابطه با چگونگی توسعه جوامع پیچیده اولیه در خاور نزدیک بوده و نیز خواهد بود. در مقاله حاضر سعی شده است علاوه بر معرفی محوطه های فوق،‏ بر اساس داده های سفالی و گونه شناسی،‏ در یک رهیافت مقایسه ای ارتباط این منطقه با نواحی قفقاز و آناتولی مورد بررسی قرار گیرد. کشف اخیر این محوطه ها باعث گسترش حوزه نفوذ این فرهنگ تا لبه های جنوب غربی فلات مرکزی و لبه های شرقی زاگرس گردیده است.