صورت بندی تاثیر مناقشه کلامی سیاسی «قلمرو دین» بر رقابت های سیاسی جمهوری اسلامی ایران

قلمرو دین یکی از مهمترین مولفه های کلام سیاسی است که در نظام جمهوری اسلامی ایران مناقشات پیرامون آن در کنار سایر عوامل، تاثیر جدی بر رقابت های سیاسی گذاشته است. مقاله حاضر با بهره گیری از دیدگاه های دیوید ساندرز و با تکمیل و تصرف در آن، ابعاد این تاثیرگذاری را در چهار عرصه تغییر رژیم، تغییر حکومت، چالش های مسالمت آمیز و چالش های خشونت آمیز بررسی کرده است. البته بررسی تاثیر یادشده بر چالش های مسالمت آمیز محور اصلی است که به دو صورت مستقیم و غیرمستقیم، و هریک به شکل حداکثری و حداقلی در ظرف مرامنامه ها، مواضع و رویکردها، تاسیس احزاب جدید و رخدادها قابل بیان است. همچنین، با تقسیم بندی ادوار نظام جمهوری اسلامی مناقشه پیرامون قلمرو دین در چهار دوره تاسیس، تثبیت، سازندگی و اصلاحات و اصول گرایی از دیدگاه مهمترین اندیشوران جریان های کلامی سیاسی متناظر با جناح های سیاسی بررسی شده است. از منظر مقاله حاضر ابعاد این تاثیرگذاری بر بسامانی و قاعده مندی یا بی قاعدگی رقابت های سیاسی نیز موثر بوده است. در میان ادوار، سطح تنش و تنازع در دور دوم دولت سازندگی و دور نخست دولت اصول گرایی پایین تر و در دوره تاسیس، و دور اول اصلاحات و دور دوم اصول گرایی سطح تنش و تنازع در رقابت های سیاسی بالاتر است که با کاسته شدن یا افزایش حدت و شدت مناقشه قلمرو دین در کنار سایر عوامل ارتباط وثیقی دارد.