السفیر فی الهیئه غیاث الدین منصور دشتکی: خلاصه ای از هیئت بطلمیوسی و اشکالات آن در عهد صفوی

رساله السفیر فی الهیئه از جمله رساله های مختصر هیئت است که غیاث الدین منصور دشتکی، دانشمند بزرگ دوره صفوی، آن را در سال 906ق تالیف کرده است. بررسی آن از چند منظر اهمیت دارد: اول، این رساله از جمله آخرین کتاب هایی است که در ادامه سنت هیئت نگاری در دوره اسلامی نوشته شده است. دوم، این رساله در دوره ای تالیف شده که ازآن به دوره افول علم اسلامی تعبیر می شود. سوم، در این کتاب، بر خلاف رویه کتاب های مختصر هیئت، به اشکالات الگوهای بطلمیوسی و راه حل های دیگران و دشتکی اشاره شده است. مقاله حاضر به بررسی شخصیت علمی دشتکی و معرفی رساله السفیر فی الهیئه می پردازد. بررسی محتوای این رساله نشان می دهد که آن یک کتاب هیئت استاندارد، مختصر، مبتنی بر هیئت بطلمیوسی و درسنامه ای است که برای آموزش همگانی نجوم نوشته شده بود. ویژگی مهم آن بیان اشکالات نجوم بطلمیوسی و تاریخچه حل آنها است که ظاهرا برای تشویق خواننده به خواندن آثار پیشرفته تر دشتکی و آشنایی با راه حل های او بوده است.