مطلوبیت انتخاب راه آهن در رقابت با جاده برای حمل و نقل کانتینر در ایران

باوجود روبه رشد بودن حمل ونقل کانتینری در جهان، در ایران تنها 1.6 درصد از کل جابه جایی کالا توسط کانتینر حمل می گردد. در ایران سهم حمل و نقل ریلی در جابه جایی کانتینر علیرغم مزایای نسبی آن به حمل ونقل جاده ای ناچیز است. در سال 1392 از مجموع 6.5 میلیون تن کالای کانتینری حمل شده در کشور تنها 0.5 میلیون تن( 8درصد) از آن توسط راه آهن حمل شده است. این پژوهش با هدف بررسی دلایل برتری حمل و نقل جاده ای در جابه جایی کانینتر و عدم استقبال صاحبان بار از حمل و نقل ریلی انجام شده است. برای این منظور از مدل انتخاب وسیله لوجیت دوگانه در ریل وجاده برمبنای اطلاعات بارنامه های ثبت شده راه آهن و سازمان راهداری استفاده شده است. از منابع مختلف اطلاعاتی، مقادیر متغیرهای مرتبط با انتخاب وسیله کانتینر برای مبادی و مقاصد مختلف کشور محاسبه گردید برترین مدل لوجیت در انتخاب وسیله ریل و جاده، براساس آزمون های مختلف آماری، شناسایی و بر اساس آن مهمترین متغیرهای تاثیر گذار در انتخاب شیوه حمل کانتینرمعرفی گردید. برترین مدل انتخاب وسیله حمل از متغیرهای بندر بودن مبدا، بندر بودن مقصد ، بار انبوه بالای 10000 تن، زمان جاده ای، زمان ریلی، مبدا- مقصد پرتردد، مبدا- مقصد فعال ریلی و هزینه کل ریلی به جاده ای تشکیل شده است. سه متغیر زمان سفر جاده ای، زمان سفر ریلی و هزینه کل ریلی نسبت به جاده ای با توجه به الاستیسیته بالا از تاثیرگذارترین متغیرها در این مدل بوده اند. مقایسه مقادیر پیش بینی کننده تناژ ریلی توسط این مدل و تناژ ریلی واقعی نشان داد که مدل به طور قابل قبولی می تواند نزدیک به واقعیت پیش بینی کند. در پایان بر اساس مدل انتخاب وسیله، راهکارهایی جهت افزایش سهم بار ریلی پیشنهاد گردیده است که اصلاح تعرفه ها، احداث بنادر خشک و زمان بندی خطوط از مهم ترین این راهکارهای هستند.