تاریخ و تحول نشر

عنوان کتاب به اندازه کافی گویاست: درآمدی به تاریخ نشر کتاب از آغاز تا آستانه انقلاب. رویکرد غالب برای تنظیم محتوای کلی کتاب و حتی در هر 62 مقاله، تاریخی و اجتماعی است. برهمین اساس، محقق ناچار است که به یک نگاه خطی و زمان مکان دار کم وبیش وفادار باشد، اما گستردگی مباحث مرتبط با نشر و تاثیر بی چون وچرا و بی اغراق هرگونه وقایع اجتماعی در سطح ملی و جهانی بر نشر به گونه ای است که مطالعه و پژوهش درباره مسائل نشر و حتی دسته بندی و ساختاردهی به محتوا و نتایج را در چنین بستر تاریخی دشوار می کند. این را اضافه کنید به کمبود آزاردهنده منابع و محتوا در حوزه تاریخ ایران و نشر که آذرنگ بارها در این اثر به آن اشاره کرده است. نقد این اثر بدون توجه به چنین محدودیت ها و برجسته کردن برخی از کمبودها بی شک بی انصافی است و به بی راهه می رود. اتفاقا باید نقطه قوت آن را در همین مسئله دانست که درآمدی به تاریخ نشر کتاب در ایران است و ادعای نویسنده نیز همین است. این اثر بیش از هر چیز داشته ها و ناداشته ها را برجسته کرده و از آن مهم تر فرضیه هایی را برای وحدت بخشی به مطالب و دامنه گسترده نشر و تعامل یا ارتباط متقابل نشر و اجتماع مطرح کرده است: مانند بیشتر کارهای آذرنگ (در همین «تاریخ شفاهی نشر در ایران»، مجله بخارا، نشر ققنوس؛ «تاریخ ترجمه در ایران»، بخارا، ققنوس؛ «نشر و تمدن» بخارا. ازطرف دیگر باید آن را مکمل دیگر آثار آذرنگ در همین زمینه دانست. آذرنگ براساس یک نقشه راه، بسیاری از مسائل نشر و موضوعات مرتبط با آن را با رویکردی عمدتا تاریخی و اجتماعی برجسته کرده است. نتیجه این مطالعات نیز نقشه راه و درآمدی بر مطالعات این حوزه و حوزه فرهنگ، تمدن و اجتماع است.