نقش ترازنامه ناتراز نظام بانکی در خلق معمای نرخ سود، نرخ تورم و رشد نقدینگی

تحلیل متغیرهای کلان اقتصاد ایران در شرایط کنونی نشان از ظهور معمایی دارد که جهت اتخاذ رویکرد صحیح در سیاست پولی و نظارتی بانک مرکزی، نیازمند تبیینی روشن و قانع کننده است. افزایش نرخ رشد نقدینگی، کاهش معنادار نرخ تورم و چسبندگی نرخ سود بانکی سه ضلع این معما را تشکیل می دهند که در آن از یک سو واگرایی میان نرخ سود اسمی و نرخ تورم و از سوی دیگر واگرایی میان نرخ رشد نقدینگی و نرخ تورم بروز یافته است. این مطالعه در پی طراحی مدل نوینی است که اقتصاد خرد بانک ها را به اقتصاد کلان پیوند زده و تبیینی روشن برای معمای مذکور فراهم نماید. اقتصاد خرد بانک ها در صورت های مالی منعکس می شود که معیارهای اندازه گیری و شناخت اقلام آن تابع اصول و استانداردهای حسابداری است. لذا مدل مورد نظر باید توانایی برقراری ارتباط بین مفاهیم و تکنیک های حسابداری با مفاهیم اقتصاد را داشته باشد و ارقام ترازنامه نظام بانکی را با مقادیر متغیرهای اقتصاد کلان مرتبط نماید. بر اساس نتایج این مطالعه، تبیین رفتار ترازنامه نظام بانکی ایران نشان می دهد که کیفیت دارایی های نظام بانکی بر کیفیت بدهی های آن و در نتیجه کیفیت نقدینگی موثر است. انباشت دارایی های موهوم و منجمد در سمت دارایی های ترازنامه نظام بانکی، جریان ناسالمی از خلق نقدینگی را شکل می دهد که در آن بخشی از نقدینگی متاثر از دارایی های موهوم نظام بانکی است که آن را نقدینگی بی پشتوانه می نامیم. چنین وضعیتی مبین این واقعیت است که ترازنامه نظام بانکی به مفهوم اقتصادی و مالی ناتراز است و توزان ظاهری آن در سایه بکارگیری روش های نادرست حسابداری حاصل شده است. در واقع کاهش کیفیت نقدینگی متاثر از کاهش کیفیت دارایی های نظام بانکی، موجب شده است به رغم رشدهای بالای نقدینگی، از یک سو شاهد کاهش نرخ تورم و مقاومت نرخ سود بانکی در برابر کاهش و از سوی دیگر آسیب تولیدکنندگان از تنگنای اعتباری باشیم که بروز رکود اقتصادی نیز پیامد طبیعی آن است. رابطه بلندمدت مقداری پول تعدیل یافته در چارچوب یک مدل تصحیح خطای برداری و بر اساس داده های فصلی (1395-1375) برآورد شده است و نتایج رابطه مستقیم کیفیت نقدینگی بر تورم را تایید می نماید.
طبقه بندی JEL: E5، M4، C32