بررسی تنوع ریخت شناختی برخی تمشک های سیاه بی خار مازندران

هدف از انجام این تحقیق بررسی تنوع ریخت شناختی (مورفولوژیکی) 40 نژادگان (ژنوتیپ) تمشک سیاه بی خار و پی بردن به ارتباط آن ها با منابع بی خاری است. نمونه ها در کلکسیون تمشک سیاه دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری بر پایه صفات توصیفگر تمشک سیاه بررسی شدند. نتایج نشان داد، تنوع در صفات شمار بذر پوک، طعم، وزن و اسیدیته میوه به ترتیب با 100، 59، 43 و 42 درصد بالا بود. شمار بذر پوک با شمار شاخه (325/0) و مقطع عرضی شاخه (365/0) همبستگی مثبت و با قند میوه (393/0-) همبستگی منفی و معنی داری را نشان داد. خوشه بندی ریخت شناختی دو دسته جداگانه از نمونه های بی خار را از یکدیگر تفکیک کرد. در دسته اول که بر پایه صفات طول گل، نسبت قند به اسید و شمار و وزن بذر از دسته دوم جدا شده بود، دو رقم Thornless Evergreen و Everthornless که به ترتیب از نسل اول (شیمر یا بافت ناهمسان فراپوش) و دوم (به دست آمده از کشت بافت لایه شیمر) بی خاری تمشک سیاه بودند در یک زیرگروه قرار گرفتند. این دسته بیشترین شمار نژادگان بی خار را شامل می شد که بنابراین رایج ترین رقم های بی خار مازندران از نوع ژنتیکی و مغلوب (به دست آمده از کشت بافت لایه شیمر) هستند. نمونه های دگر نام آن ها نیز شناسایی شد. در دسته دوم رقم های پررشد و بی خار که به احتمال چندگان و متعلق به منبع بی خاری مرتون ’Merton Thornless‘بودند، از دیگران تفکیک شدند. بنابراین افزون بر منبع بی خاری مرتون، دو منشا قدیمی تر بی خاری نیز در میان نمونه های موجود در ایران شناسایی شد. به نظر می رسد تفکیک دیگر نمونه های بی خار، ناشی از تداوم تکامل بی خاری در اقلیم متنوع شمال کشور بوده و ارزش بررسی های بیشتر را دارند.