بررسی تاثیر پدیده انسو بر عملکرد انگور آبی و دیم ایران

عملکرد محصولات کشاورزی، از جمله متغیرهایی به شمار می آیند که ارتباط تنگاتنگی با ویژگی های اقلیمی و آب و هوایی دارند. پدیده انسو در قالب الگوهای پیوند از دور، متغیر اقلیمی است که بر عامل های هواشناسی، نوسان های اقلیمی و عملکرد محصولات کشاورزی تاثیر دارد. کشور ایران یکی از سرزمین های اولیه کشت انگور در جهان به شمار می رود. از آنجایی که سطح زیر کشت و مقدار تولید انگور نسبت به دیگر محصولات باغبانی بسیار چشمگیر بوده و به صورت های مختلف در بازارهای داخلی و خارجی مصرف دارد، بنابراین به لحاظ اقتصادی از معدود محصولاتی است که می تواند یکی از اقلام صادرات غیر نفتی را تشکیل دهد. با توجه به اهمیت عملکرد انگور، و تاثیرپذیری عملکرد محصولات زراعی و باغی از پدیده انسو که توسط محققان مختلف به اثبات رسیده است و نبود تحقیقات همانند در مورد محصولات باغی به ویژه انگور در ایران، تحقیق حاضر بر این تلاش است، تا تاثیر این پدیده را در فازهای مختلف النینو و لانینا بر مقدار عملکرد انگور آبی و دیم در سطح کشور بررسی و ارزیابی کند.
در این پژوهش به منظور بررسی و ارزیابی تاثیر پدیده انسو بر عملکرد انگور، از داده های وزن خوشه انگور آبی و دیم به عنوان عملکرد ثبت شده در 27 استان کشور طی سال های 1394 - 1378 استفاده شد. برای بررسی تاثیر پدیده انسو، اطلاعات ماهانه 9 شاخص مختلف پدیده انسو شامل SOI، PNA، NOI، NINO 3.4، NINO 1+2، NINO 3، NINO 4، MEI و TNI طی دوره آماری متناظر با عملکرد انگور (1999 تا 2015 میلادی) تهیه شد. به منظور شناسایی موثرترین شاخص پدیده انسو بر عملکرد انگور آبی و دیم، همبستگی بین مقدار عملکرد با هر یک از شاخص های پدیده انسو در ماه های مختلف با آزمون پیرسون در محیط نرم افزار SPSS بررسی شد. درنهایت نقشه های پهنه بندی با درنظر گرفتن عملکرد انگور آبی و دیم در هر یک از سال های رخداد النینو و لانینا بر پایه مناسب ترین شاخص پدیده انسو، ترسیم شد.
نتایج و بحث: نتایج نشان داد، شاخص نینو 2+1 (NINO 1+2) در ماه فروردین به عنوان موثرترین شاخص پدیده انسو در تغییرپذیری های رفتار عملکرد انگور آبی و شاخص اقیانوس آرام آمریکای شمالی (PNA) در ماه مرداد به دلیل دارا بودن بیشترین ضریب همبستگی، به عنوان موثرترین شاخص پدیده انسو در توجیه نوسان های عملکرد انگور دیم کشور معرفی شدند. مقایسه مقدار عددی همبستگی پدیده انسو با عملکرد انگور آبی و دیم نشان داد، تاثیر پدیده انسو بر تغییرپذیری های عملکرد انگور آبی بیش از عملکرد انگور دیم بود (633/0+ در مقابل 534/0-). میانگین عملکرد انگور در فازهای النینو و لانینای شاخص های منتخب نیز نشان داد که رخداد فاز لانینا منجر به افزایش 5/24 درصد عملکرد انگور آبی نسبت به فاز النینو شد. به طوری که میانیگن عملکرد انگور آبی در فازهای لانینا و النینو به ترتیب 11822 و 9490 کیلوگرم بر هکتار بود. در حالی که میانگین عملکرد انگور دیم در فازهای لانینا و النینو به ترتیب 2401 و 3552 کیلوگرم بر هکتار به دست آمد که بیان گر افزایش عملکرد انگور دیم در فاز النینو نسبت به لانینا به میزان 9/47 درصد است.
در مجموع تاثیر پدیده انسو بر تغییرپذیری های عملکرد انگور آبی و دیم در سطح کشور مورد تایید قرار گرفت. لیکن تاثیر پدیده انسو بر عملکرد محصولات کشاورزی، نه تنها به نوع محصول بلکه به روش کشت و منطقه موردنظر نیز بستگی دارد. بنابراین می توان اظهار داشت نتایج حاصل از تاثیرپذیری عملکرد محصولات کشاورزی از پدیده انسو قابل تعمیم نبوده و در هر منطقه بسته به نوع کشت، نیاز به بررسی دارد.