بررسی تداخل چند گونه ای علف های هرز با عدس دیم (Lens culinaris L.) در شرایط طبیعی دیمزار

عدس به عنوان یکی از مهم ترین حبوبات در نظام های کشاورزی، به دلیل ویژگی های ساختاری توان رقابتی ضعیفی با علف های هرز دارد. از این رو مدیریت و مهار (کنترل) علف های هرز برای جلوگیری از کاهش عملکرد عدس ضروری به نظر می رسد.به طورعموم در کشتزارهای کشاورزی عملکرد تحت تاثیر تداخل تک گونه ای علف های هرز قرار نداشته و حضور چندین گونه علف هرز منجر به کاهش محصول می شود. لذا بررسی تداخل چند گونه ای علف های هرز در سطح کشتزار اطلاعات سودمندی را به همراه دارد. با توجه به مطالب یاد شده در این بررسی تداخل چند گونه ای علف های هرز با عدس در شرایط طبیعی دیمزار مورد بررسی قرار گرفت.
این آزمایش در یکی از کشتزارهای عدس دیم پاییزه پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی، کرمانشاه انجام شد. نمونه برداری در دو مرحله به صورت نظام یافته (سیستماتیک) در قالب شبکه ای از نقاط منظم مربعی با فاصله های 7 متر با استفاده از چهارگوشه (کوآدرات) یک متر مربعی انجام و مختصات جغرافیایی هر یک از نقاط نمونه برداری با استفاده از دستگاه GPS ثبت شد. نخستین نمونه برداری همزمان با مرحله پیش از گلدهی عدس به صورت غیر تخریبی با ثبت تراکم، ارتفاع و درصد تاج پوشش گونه های مختلف علف های هرز و درصد تاج پوشش عدس انجام شد. دومین نمونه برداری، در آخر فصل رشد، به دقت در همان نقاط نمونه برداری اول، به صورت تخریبی با ثبت وزن خشک و تراکم علف های هرز و عملکرد عدس انجام شد. رابطه بین تراکم و ارتفاع و تاج پوشش علف های هرز با عملکرد عدس با استفاده از روابط رگرسیونی مورد بررسی قرار گرفت.
نتایج و بحث: نتایج مربوط به ارزیابی تاثیر تراکم، درصد تاج پوشش و ارتفاع علفهای هرز کشتزار بر عملکرد عدس، نشان داد، مدل رگرسیونی مربوطه (p 0.01معنی دار بوده و قادر به بیان تغییرات متغیر وابسته تحت تاثیر متغیرهای مستقل بود، افزون براین عملکرد عدس به طور شایان توجهی تحت تاثیر تراکم و درصد تاج پوشش علفهای هرز کشتزار قرار گرفت (p 0.01، به این ترتیب که با افزایش تراکم و درصد تاج پوشش علف های هرز (به ترتیب با ضریب های کاهشی 62/0- و 67/0-) از میزان عملکرد عدس کاسته شد. این در حالی بود که ارتفاع علفهای هرز تاثیر معنی داری بر عملکرد عدس نشان نداد. بررسی همبستگی بین تراکم علف های هرز با عملکرد عدس نشان داد، از میان علف های هرز غالب دیمزار، تنها سه علف هرز سلمه تره (Chenopodium album)، علف هفت بند (Polygonum aviculare) و خردل وحشی (Sinapis arvensis) همبستگی منفی معنی داری با عملکرد عدس داشتند، نیز در نتایج بررسی خود روی روابط علف های هرز و گندم پاییزه، گزارش کردند، از میان هفت گونه علف هرز موجود در گندمزار تنها سه گونه دارای تاثیری منفی بر عملکرد گندم بودندADDIN EN.CITE Noroozi2003189189189ref-type name=''Journal Article''>17Noroozi، ShahrzadMazaheri، DaryoushGhanbari، AliEvaluation effects of multispecies competitionof weeds on wheat yield and its components in Shirvan areaIn Agronomy and HorticultureIn Agronomy and Horticulture90-84 .( In Persian with English abstract).60320031019-9632. بررسی رابطه بین درصد تاج پوشش علف های هرز با عملکرد عدس نشان داد، چهار علف هرز خردل وحشی، خار زردک (Picnomon acarna)، دانه مرغ (Cerastium perfoliatum) و پیچک صحرایی صورتی Convolvolus stachydifolius) همبستگی منفی معنی داری با عملکرد عدس داشتند. به طور کلی، سطوح مختلف درصد تاج پوشش علف های هرز یادشده از نظر کاهش عملکرد عدس اختلاف معنیدار داشتند، به طوری که با افزایش درصد تاج پوشش علف های هرز عملکرد عدس روند کاهشی نشان داد. نتایج دیگر تحقیقات نیز نشان داده، گیاهان با افزایش سطح تاج پوشش (کانوپی) گیاهان مجاور تحت تاثیر قرار می گیرند.
نتایج این تحقیق نشان دهنده تاثیر معنی دار تراکم و تاج پوشش علف های هرز بر عملکرد عدس بود، به طوری که افزایش تراکم و تاج پوشش علف های هرز سبب کاهش معنی دار عملکرد عدس شد. همچنین، نتایج نشان داد، علف های هرز توانستند تاثیرگذاری های منفی یا مثبت بر عملکرد گیاه زراعی داشته باشند، به طور کلی در میان علف های هرز ثبت شده در دیمزار تنها چند گونه علف هرز تاثیر منفی شایان توجهی بر عملکرد عدس داشتند.