تاثیر سطوح مختلف سلنیوم و نیتروژن بر برخی ویژگی های رشدی و بیوشیمایی دانهال پیاز (Allium cepa L.)

. سلنیوم (Se) یک عنصر ضروری برای انسان و حیوانات است. با این حال، اثرات آن بر گیاهان کمتر شناخته شده است اما شواهدی وجود دارد که بیانگر نقش آنتی اکسیدانی سلنیوم می باشد. سلنیوم در سطوح پایین اثر مثبتی بر رشد و تحمل به تنش ها گیاه دارد درحالیکه در سطوح بالا مانند یک اکسیدان عمل کرده و رشد گیاه را کاهش می دهد. گیاهان نقش مهمی در انتقال سلنیوم خاک به زنجیره ی غذایی را دارند. از آنجاییکه سلنیوم بر متابولیسم نیتروژن تاثیر گذار است. در این تحقیق برای اولین بار اثر متقابل سلنیوم و نیتروژن بر خصوصیات رشدی و بیوشیمیایی برگ پیاز مورد بررسی قرار گرفت. چرا که در ایران برگ پیاز به عنوان سبزی خوارکی همراه با سوخچه مصرف می گردد.
در تحقیق حاضر اثر سطوح مختلف سلنیوم و نیتروژن بر برخی ویژگی های رشدی و بیوشیمیایی پیاز رقم قرمز آذر شهر در شرایط کشت بدون خاک مورد مطالعه قرار گرفت. سه سطح سلنیوم (صفر، 1 و 5/1 میلی گرم بر لیتر سلنات سدیم) همراه با چهار سطح نیتروژن (56، 112، 168 و 224 میلی گرم بر لیتر) به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. در اوایل مرحله سوخدهی (سه ماه پس از کشت بذر) خصوصیات رشدی دانهال پیاز (وزن تر بوته، ارتفاع بوته، وزن تر برگ، وزن تر ساقه ی مجازی)، عملکرد و ویژگی های بیوشیمیایی (کلروفیل، میزان فعالیت آنتی اکسیدانی، فنل کل، فلاونوئید کل و اسید آسکوربیک) و نیترات برگ پیاز اندازه گیری شد.
بر اساس نتایج به دست آمده، خصوصیات رشدی دانهال پیاز از جمله وزن تر بوته (01/29 گرم)، وزن تر برگ (38/18 گرم)، ارتفاع بوته (15/54 سانتی-متر) و عملکرد (04/148 گرم بر مترمربع) در غلظت های 1 و 5/1 میلی گرم بر لیتر سلنات سدیم همراه با نیتروژن نسبت به صفر میلی گرم بر لیتر سلنات سدیم همراه با نیتروژن افزایش یافتند. کاربرد هم زمان سلنیوم و نیتروژن اثر معنی داری بر میزان کلروفیل b داشت و بیشترین میزان کلروفیل b در تیمارهای 1 میلی گرم بر لیتر سلنات سدیم همراه با 224 میلی گرم در لیتر نیتروژن و 5/1 میلی گرم بر لیتر سلنات سدیم همراه با 224 میلی گرم در لیتر نیتروژن بود و کمترین میزان کلروفیل b در تیمار صفر میلی گرم بر لیتر سلنات سدیم همراه با 56 میلی گرم در لیتر نیتروژن مشاهده گردید. هم چنین بیشترین میزان فنل کل (03/9 میلی گرم بر وزن تر)، فلاونوئید کل (0094/0 میلی گرم بر وزن تر)، اسید آسکوربیک (70/0 میلی گرم بر وزن تر) و فعالیت آنتی اکسیدانی (08/69 %) برگ پیاز در تیمارهای سلنات سدیم همراه با نیتروژن (224 میلی گرم بر لیتر نیتروژن همراه با 1 میلی گرم بر لیتر سلنات سدیم) مشاهده گردید. درحالیکه، بیشترین میزان نیترات در تیمار صفر میلی گرم بر لیتر سلنات سدیم در ترکیب با 224 میلی گرم بر لیتر نیتروژن بود.
کاربرد هم زمان سلنات سدیم همراه با نیتروژن نقش بسیار مهمی در بهبود برخی از خصوصیات رشدی و بیوشیمیایی پیاز داشت. حداکثر میزان رشد دانهال پیاز در تیمارهای سلنیوم همراه با نیتروژن مشاهده گردید که نشان دهنده ی تاثیر مثبت هر دو عنصر بر افزایش میزان سنتز کلروفیل و در نتیجه افزایش میزان فتوسنتز و تثبیت کربن است که در نهایت افزایش میزان رشد پیاز را در پی دارد. به طور کلی می توان نتیجه گرفت که اثر مثبت سلنیوم بر رشد دانهال پیاز به افزایش فعالیت آنتی اکسیدانی و ترکیبات فنلی مرتبط باشد. در هر سه سطح سلنیوم با افزایش غلظت نیتروژن میزان نیترات افزایش نشان داد اما با افزایش سطح سلنیوم میزان نیترات کاهش یافت. در نهایت می توان کاربرد یک میلی گرم بر لیتر سلنات سدیم همراه با 224 میلی گرم بر لیتر نیتروژن در کشت بدون خاک را برای تولید دانهال های پیاز با حداکثر میزان ترکیبات آنتی اکسیدانی و عملکرد توصیه کرد.