نظریه هایی در باب پیدایش بابیت

در مقاله حاضر مهمترین نظریه هایی که در باب پیدایش بابیت از ابتدا تا امروز مطرح شده اند به شیوه استقراء گرد آمده اند. با وجود این، نمی توان ادعا کرد استقرای صورت گرفته «استقرای تام» باشد، چون ممکن است نظریه هایی باشند که در این مجموعه ذکر نشده اند. هدف از این تحقیق، فهم جنبش بابیت در نیمه قرن سیزدهم هجری است. تا کنون تحقیقی که به گردآوری نظریه های پیدایش بابیت بپردازند به نگارش در نیامده است. از این جهت مقاله حاضر می تواند گام نخست را در این زمینه بردارد. در نوشتار حاضر 11 نظریه در باب پیدایش بابیت مورد بازشناسی قرار گرفته اند. توجه به این نظریه ها در یک تحقیق می تواند ما را با ابعاد مختلف بابیت آشنا سازد و با امکان مقایسه میان نظرهای مختلف، نقاط قوت و ضعف هر کدام را نشان دهد. نظریه های بابیت را به طور کلی می توان به دو دسته نظریه های «درون زا» و «برون زا» تقسیم کرد. نظریه های درون زا آن دسته از نظریاتی هستند که معتقدند علت پیدایش بابیت درونی است و ریشه در تاریخ، فرهنگ و جامعه ایران دارد. در حالی که نظریه های برون زا بر آنند که علل و عوام پیدایش بابیت در خارج از واقعیت های تاریخی، فرهنگی و اجتماعی ایران ریشه دارند. این دو نظریه کلی، اقسام مختلفی دارند که در مقاله حاضر به آنها اشاره شده است.