اثرات نامطلوب برداشت شن و ماسه بر سیستم رودخانه ای، مطالعه موردی: رودخانه شیرود تنکابن (استان مازندران)

رودخانه ها امروزه منافع بسیاری برای جوامع بشری دارند. یکی از این منافع برداشت شن و ماسه از بستر و کناره رودخانه ها است که آثار نامطلوبی بر مورفولوژی و اکوسیستم رودخانه به دنبال داشته است. رودخانه شیرود در شهرستان تنکابن جریان دارد که از کوه های البرز سرچشمه و به دریای خزر می ریزد. در حال حاضر در بخش جلگه ای رودخانه شیرود سه معدن شن و ماسه فعال است. معدن اول در روستای کشکو، معدن دوم در مجاورت روستای سلیمان آباد و معدن سوم نیز در روستای کچانک قرار دارد. در این پژوهش وضعیت ریخت شناسی و اثرات برداشت شن و ماسه بر کیفیت آب رودخانه مورد بررسی قرار گرفت. در این مطالعه، 8 سایت نمونه گیری آب در طول رودخانه انتخاب و در دو زمان کم آبی و پرآبی نمونه ها برداشت و پارامترهای کیفیت آب شامل دما، pH، TSS، TDS، هدایت الکتریکی (EC) ، کدورت و سختی اندازه گیری شد. جهت بررسی تفاوت مقادیر هر یک از متغیرها از روش های آماری شامل آزمون t تک نمونه ای، ویلکاکسون و فریدمن استفاده شد. بررسی تفاوت مقادیر متغیرها با استفاده از آزمون t تک نمونه ای نشان می دهد که مقادیر هریک از این متغیرها در سایت های مختلف از بالادست به سمت پایین دست تفاوت معناداری را نشان می دهد. هم چنین تغییرات در نمونه های صبح و عصر با استفاده از آزمون ویلکاکسون نیز نشان می دهد که به جز یک نمونه از NTU و سختی آب، مقدار سایر متغیرها دارای تفاوت معنی دار هستند. بررسی هر یک از نمونه ها در چهار زمان مورد برداشت با استفاده از آزمون فریدمن نشان دهنده تفاوت مشخص بین همه متغیرها در نمونه های مختلف است. با وجود معناداری تغییرات در هریک از نمونه ها، مقدار هیچ یک از متغیرها بیش از مقدار استاندارد نبوده و رودخانه در شرایط نرمال قرار دارد. مهم ترین پیامد ژئومورفولوژیک این برداشت ها، پایین رفتن و افت بستر رودخانه، فرسایش کرانه ای و ناپایداری کانال شیرود را طی سیلاب های زمستانه فراهم کرده است.