سنگ شناسی، زمین شیمی و خاستگاه سنگ های گرانیتی کوه گپدان (شمال باختری زاهدان)

توده گرانیتو ییدی کوه گپدان در حاشیه شمال باختری گرانیتو ییدی زاهدان، در پهنه زمین درز سیستان برونزد دارد. ترکیب سنگ شناسی این توده از گرانیت، مونزوگرانیت، گرانودیوریت، پگماتیت و دیوریت است. کوارتز، پلاژیوکلاز، ارتوکلاز، بیوتیت و هورنبلند از کانی های سازنده این سنگ ها هستند و بیشتر این سنگ ها بافت های دانه ای و پگماتیتی دارند. این توده با دایک هایی قطع شده است که ترکیب آندزیتی و داسیتی دارند و کانی شناسی شان همانند توده است؛ اما بافت آنها میکرولیتی و میکرولیتیک پورفیری است. این بافت ها نشان دهنده پیدایش آنها در ژرفای کم و شرایط نیمه آتشفشانی اند. در گرانیتو یید گپدان، انکلاوهای متاپلیتی تیره رنگی دیده می شوند که حاشیه آنها با توده نامشخص است. بیشتر این انکلاوها سرشار از کانی های میکایی و کوارتز هستند و معمولا بافت دانه ای دارند. بررسی های زمین شیمیایی نشان دهنده سرشت کالک آلکالن تا اندکی مایل به آلکالن و متاآلومین، خاستگاه I، غنی شدگی از LREE و LILE و تهی شدگی آنها از HREE و HFSE هستند. این ویژگی های زمین شیمیایی از ویژگی های آشکار کمان های قاره ای هستند. میانگین نسبت های Nb/Ce و Nb/La با مقدارهای 27/0 و 58/0، نشان دهنده تأثیر پوسته در تکامل سنگ های گرانیتی کوه گپدان است. نمودارهای تکتونوماگمایی نشان می دهند سنگ های گرانیتو ییدی گپدان وابسته به محیط های همزمان با برخورد تا اندکی مایل به پس از برخوردند. برپایه همه ویژگی های سنگ نگاری و زمین شیمیایی سنگ های گرانیتو ییدی گپدان، پیدایش این توده احتمالا پیامد بالاآمدن مذاب های بجامانده از ذوب‏ بخشی پوسته اقیانوسی نئوتتیس هنگام برخورد بلوک لوت به بلوک سیستان (به ویژه پوسته اقیانوسی فرورفته سیستان و گوه گوشته روی آن) بوده و تأثیر پوسته قاره ای (ته نشست های فلیشی و گری وک های دگرگون شده) در آلایش ماگمای آن تأثیرگذار بوده است و این توده در رژیم های زمین ساختی پس از برخورد پدید آمده است. پس شاید بتوان گرانیت کوه گپدان را از نوع گرانیت های دورگه (هیبریدی) دانست.