از پرهیز تا رویارویی با خیره نگری و امر واقع: خوانشی لکانی از " فیلم" اثر بکت

در صحنه ی ادبیات و هنر معاصر، نام سموئل بارکلی بکت همواره تداعی گر شاهکارهای بی بدیلی در عرصه ی داستان و ادبیات نمایشی است: با این وجود، دریافت جایگاه حقیقی این نویسنده و فضای آثارش بدون بررسی”فیلم،“ تنها فیلم نامه ی سینمایی او، میسر نخواهد بود. این مقاله خوانشی است روانکاوانه از ”فیلم“ که در چارچوب نظری ژک لکان و در پرتو مفاهیم کلیدی این حوزه صورت می گیرد. پژوهش حاضر موید جداگشت دو مفهوم چشم و خیره نگری در نظریه ی لکان و ”فیلم“ است: انگاشت چشم در این آثار در رابطه ای تنگاتنگ با خودآگاه، ذهنیت، فرد-بودگی و بازنمایی است؛ حال آن که، مفهوم خیره نگری با ناخودآگاه، مطلوب کوچک و تصویر ارتباطی ناگسستنی دارد. انگاشت خیره نگری در ”فیلم،“ در سه لایه ی معنایی متفاوت تجسم می یابد: 1- خیره نگری در مفهوم ابژه ی مفقود، 2- خیره نگری در مفهوم ابژه ی جایگزین و 3- خیره نگری در مفهوم حس عدم تعلق، بیگانگی و یا تقلیل یافتگی. علاوه براین، تحلیل ”فیلم“ در پرتو نظریات روانکاوانه ی لکان نشانگر آن است که پرهیز شخصیت اصلی فیلم از نگاه خیره نگر دیگری کوچک و دیگری بزرگ، از یک سو، و گریز او از هنجارهای نظارت گر و گفتمان های غالب ایدئولوژیک، از سوی دیگر، به واسطه ی رویارویی غیرمترقبه ی او با امر واقع است که به صورت اختلالی در ساحت نمادین نمود می یابد.