پیامدهای محیطی- اکولوژیک خزش شهری در سکونتگاه های روستایی پیرامون شهر همدان

: تحمیل کارکردهای جدید از سوی شهرها به فضاهای پیرامونی منجر به شکل گیری و بروز نابسامانی در عرصه های اجتماعی و اقتصادی مناطق پیرامونی شده است روندهای عمده جهانی که رقابت بر سر زمین را افزایش داده، موجب توسعه نامتوازن شهری شده است. به دلیل تراکم جمیعت در شهرهایی که گسترش شتابان دارند، آسیب های مخربی در محیط زیست و زمین های ارزشمند کشاورزی ایجاد می شود. از دیدگاه (Karol (2012 «خزش شهری» در ابتدا مشکلات چشمگیری نداشت. اما جلوه های مثبت این پدیده از مدت ها قبل کمرنگ شده است اتخاذ راهبرد صنعتی شدن، اقتصاد مناطق روستایی را به شدت تغییر داده و در نتیجه روستا ها را به شهرهای بدون برنامه تبدیل کرده است این پدیده، در آغاز، در مادرشهرها و شهرهای بزرگ اتفاق افتاد، ولی به تدریج بر اثر اتخاذ سیاست های تمرکزگرایانه سکونتگاهی، به شهرهای متوسط و میانی نیز انتقال یافته است. از این رو این تحقیق در نظر دارد با واکاوی و تحلیل دقیق پدیده خزش شهری و با ارائه راه حل های علمی به کاهش آثار زیان بار ناشی از آن در ناحیه مورد بررسی کمک کند.
برای سنجش دقیق پیامدهای پدیده خزش شهری در ناحیه مورد بررسی از روش توصیفی-تحلیلی استفاده شد. در این روش با استفاده از تصاویر ماهواره ای و به کمک علم سنجش از دور و تحلیل های حاصل از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) روند تغییرات کاربری اراضی طی سال های 1 3 6 9 ، 1 3 8 5 و 1 3 9 4 به تفکیک کاربری اراضی در 7 نوع کاربری (ساخت وساز مسکونی، ساخت وساز غیرمسکونی، زمین بایر درحال تبدیل، اراضی زراعی، اراضی باغی، مراتع و راه) بررسی شد. از گردآوری داده ها شامل بررسی تصاویر ماهواره ای لندست TM سال1 9 9 0 و ETMسال 2 0 0 6 ، HRVIR 2 0 1 5 و نقشه 50000:1 ناحیه همدان برای تشخیص بهتر پدیده ها و مقایسه آن با تغییرات کاربری اراضی طی دوره های بعد، استفاده شده است.
محاسبات انجام شده حاکی از آن است که در ناحیه همدان بر اثر رشد خزنده شهر به شکل گسسته، بیشترین میزان تغییر کاربری زمین در یک دوره 2 5 ساله یعنی از سال 1 9 9 0 میلادی تا سال 2 0 1 5 در اراضی زراعی بوده است. به طوری که این اراضی به میزان 1 0 1 7 هکتار در این دوره کاهش یافته است. در همین دوره اراضی مرتعی نیز حدود 1 8 9 هکتار کاهش داشته است. در مقابل، ساخت وساز مسکونی، در سال 2 0 1 5 میلادی نسبت به سال 1 9 9 0 میلادی به میزان 8 0 5 هکتار افزایش یافته است. پس از آن ساخت وساز غیرمسکونی با میزان 3 4 6 هکتار، اراضی باغی با مقدار 1 6 9 هکتار و راه با حدود 2 0 هکتار به ترتیب بیشترین میزان افزایش را به خود اختصاص داده اند. همچنین، میزان 3 0 7 هکتار از مجموع 6 4 4 6 هکتار از کل اراضی ناحیه مورد بررسی به صورت زمین بایر درآمده است که در حال تبدیل شدن به ساخت وساز های مختلف است. مقایسه آمارهای به دست آمده بیانگر آن است که ساخت وساز مسکونی همچنان روند افزایشی دارد. با توجه به نتایج به دست آمده مشاهده می شود که در شرایط کشور ایران، تحقیق حاضر که پیرامون شهر همدان انجام شده است با پژوهش های 2010 Jaeger، و Ewing، 2008 و Morote band Herná ndez، 2016 و دیگر پژوهشگران که در اروپا به بحث مسائل زیست محیطی و نبود سیاست های حمایتی برای جلوگیری از گسترش این ساخت وسازها اشاره کرده اند، منطبق بوده است.