عرفان خراسان و ابن عربی، تفاوت های نظری

هرچند نمی توان بررسی تاریخی دقیقی درباره خاستگاه تصوف خراسانی و تشخص آن در قرون اولیه دربرابر طریقت ها و مکاتب عرفانی عراق و شام صورت داد ولی می توان استقلال این مکتب را چه قبل و چه بعد از ابن عربی به رسمیت شناخت، تاثیر و تاثرات آن را در مواجهه با مکتب ابن عربی و شارحانش بررسی نمود، عرفان نظری آن را بیشتر شناخت و با عرفان نظری محیی الدینی مقایسه کرد. اوج مخالفت های صوفیه را با وحدت وجود، می توان در عرفای خراسانی یافت؛ تا آنجا که دربرابر آن، نظریه «وحدت شهود» را مطرح کردند. به رغم این مخالفت ها، گرایش تدریجی عرفای خراسانی به ابن عربی نیز موضوع بسیار مهمی است.
با در کنار هم گذاشتن حقایقی از این دست، می توان نظام فکری کاملا متفاوتی برای صوفیان رسمی دارای سلسله در نظام های سنتی خانقاهی ترسیم کرد، دربرابر عرفان نظری ابن عربی و شارحانش. پیدایش نظریه «وحدت شهود» دربرابر وحدت وجود، تنها با بررسی این گونه از تفاوت ها قابل توجیه خواهد بود. انگیزه های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و مواردی از این دست، دربرابر تفاوت های چشمگیر نظری رنگ می بازند و درنتیجه، بر عمق مخالفت های ابتدایی عرفای مکتب خراسان در این باب افزوده می شود