نانوسامانه های دارویی و لیپوزوم ها

گسترش روزافزون فن آوری نانو در دهه های اخیر و پیدایش کاربردهای بیشتر در حوزه های جدید تری از علوم، حکایت از اهمیت فوق العاده این علم دارد. بخش مهمی از فن آوری نانو به علوم داروئی و طراحی و ساخت سامانه های دارورسانی نانو مربوط می شود که موضوع این مقاله مروری است.
در این مقاله ابتدا به ذکر کلیاتی درباره فن آوری دارویی نانو، تاریخچه، کاربرد و تقسیم بندی انواع نانو سامانه های دارویی پرداخته می شود. در ادامه به طراحی Abraxane که نانو دارویی از نوع نانو ذره باند شده به پروتئین می باشد، می پردازیم. لیپوزوم ها که یکی از بهترین نانو حامل های داروئی است که دارای یک چهارچوب معین جهت هدفمند سازی سیستم های داروئی به طور خودبخودی می باشد، به طور مفصل مورد بررسی قرار گرفته و سپس دو نمونه از این داروها، از جهت نحوه طراحی دارو، با تاکید بر موانع فیزیولوژیک و راهکارهای عملی غلبه بر آن ها از طریق فرمولاسیون، مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. هدفمند سازی خود بخودی در لیپوزوم ها، از سه طریق استفاده از پدیده افزایش نفوذپذیری و احتباس، به دام افتادن توسط سیستم فاگوسیتی تک هسته ای یا MPS و پگیله کردن لیپوزوم ها یا به عبارتی پوشش دادن سطح لیپوزوم ها توسط پلی اتیلن گلیکول، انجام می گردد.
به طور کلی سیستم های لیپوزومی با حفظ تاثیر دارو همراه با کاهش عوارض و سمیت دارو به خصوص در مورد داروهای ضد سرطان، مورد توجه قرار گرفته اند. تجمع دارو در بافت هدف که ورود دارو به سایر بافت ها را کاهش می د هد، دلیل اصلی کاهش عوارض جانبی در این داروها می باشد. با توجه به عوارض شدید و گسترده داروهای ضد سرطانی معمول، اگر چه لیپوزوم ها در بیماری های مختلف مانند بیماری های عفونی، هپاتیت، بیماری های قلبی- عروقی، بیماری های التهابی و سیستم ایمنی، غدد و سایر بیماری ها کاربرد دارند، اما قسمت عمده ای از لیپوزوم های در حال بررسی، مربوط به بیماری سرطان می باشد.
مطالعات آینده می تواند در جهت ایجاد یک چهارچوب برای هدفمندسازی فعال لیپوزوم ها و نیز تلاش برای فرمولاسیون های موثر جهت کاربردهای چالش برانگیزی مانند دارورسانی به سیستم اعصاب مرکزی، واکسن های DNA و انتقال ژن باشد.