ابطال گرایی پیچیده؛ راهکاری برای برون رفت از بحران شناخت شناسی باستان شناسی

در مقاله ی حاضر، اشکلات نقدهای ایراد شده توسط فرا فرایندگرایان از رویکرد مکتب فرایندگرایی برشمرده و به این نکته اشاره شده که جایگزین پیشنهادی آن ها با وام گیری مستقیم مفاهیم بنیادینش از علوم اجتماعی که دارای طبیعت نظری متفاوتی هستند، به آشفتگی حاضر در حوزه ی نظری باستان شناسی دامن زده است. در کنار اشاره به مشکلات نگرش اثبات گرایانه ی فرایندگرایی، بحث شده که پس زدن یکایک ایده های این نگرش و پذیرش فرا فرایندگرایی نیز راه حل مناسبی نیست. باستان شناسی فرا فرایندی در پی تبدیل پژوهش باستان شناختی به عنوان عملی علمی به گونه ای از داستان سرایی با قابلیتی بالا برای برداشت های شخصی است که می توان نمونه اش را در فرهنگ گرایی افراطی دیدگاه پدیدارشناسانه به باستان شناسی چشم انداز سراغ گرفت. باستان شناسان دسترسی به مفاهیم پشت اشیاء و ارزش های ذهنی و ساختارهای اجتماعی افرادی که آن ها را ساخته اند، ندارند. پیش نیاز هدف گذاری، شناسایی محدودیت هاست. فرا فرایندگرایان مطابق با اصولی کمال گرایانه و هنجاری، نگرشی ایدیولوژیک در مطالعه ی فرهنگ ها را اختیار کرده اند و علم را به عنوان بنیانی قابل اتکا رد می کنند. شگفت آن که جایگزین پیشنهادی آن ها نگرشی سراسر ارزش گذاری شده، برگرفته از علوم انسانی همراه با تفسیرهای جانبدارانه بوده و در این راه، تنها تعهد آنان نسبت به اصول اخلاقی معاصر است. بر این اساس، در بخش دوم این نوشته، تلاش شده که با طرح زمینه ی نظری جدید که فارغ از مشکلات اثبات گرایانه ی بینش فرایندگرایانه است، پیشرفت به سوی تفسیر بهتر داده های باستان شناختی تضمین شود. در این راه، مطابق با نسخه ای سازگار شده از ابطال گرایی پیچیده ی پوپر در فلسفه ی علم، بستری نظری با قلمروهای منسجم شناخت شناختی و روش شناختی برای باستان شناسی پیشنهاد شده است. بر این اساس، با توجه به این نکته که مواد باستان شناختی سازگار با روش شناسی که پیش تر توسط فرایندگرایان مورد استفاده قرار گرفته، هستند؛ این روش ها در بستری غیر اثبات گرایانه، مطابق با شناخت شناسی پیشنهاد شده و در جهت ابطال نظریه های تازه پیاده می شوند. در نتیجه ی این رویکرد، بنیان نظری پژوهش ها می تواند به شکلی عملی، به دور از نسبی گرایی پست مدرن و مطلق گرایی اثبات گرایانه شکل گیرد.