اثر اسید سالیسیلیک و اسید جاسمونیک در القای تنش اکسیداتیو، افزایش مقاومت و عملکرد در سرخارگل

در زراعت گیاهان دارویی تولید متابولیت ها بسیار حائز اهمیت می باشد. از این رو استفاده از برخی مواد در جهت افزایش رشد و میزان تولید متابولیت های ثانویه مورد توجه واقع شده است. الیسیتور ها به طور کارآمدی برای افزایش تولید متابولیت های ثانویه در گیاهان دارویی مورد استفاده قرار می گیرند. الیسیتور ها می توانند تغییرات فیزیولوژیکی را در گیاه القا نمایند. استعمال خارجی ترکیباتی مثل اسید جاسمونیک و اسید سالیسیلیک باعث القا تنش کاذب در گیاه شده و پاسخ های دفاعی آن را بر می انگیزد. گیاه در پاسخ به تنش اکسیداتیو ایجاد شده، میزان بیان ژن های آنتی اکسیدانی را زیاد نموده و بدنبال آن، فعالیت آنتی اکسیدان های آنزیمی و غیر آنزیمی (اغلب جنبه ی دارویی دارند) افزایش پیدا می کند. بنابراین هدف از انجام این آزمایش، بررسی اثر اسید سالیسیلیک و اسید جاسمونیک در القای تنش اکسیداتیو، و افزایش مقاومت و عملکرد در سرخارگل بود. آزمایش حاضر در سال زراعی 1395-1394 در دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی شاهرود در سه تکرار و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 12 تیمار انجام شد. تیمار های آزمایشی شامل محلول پاشی با چهار غلظت اسید جاسمونیک (0، 5 20 و 50 میکرومولار) ، سه غلظت اسید سالیسیلیک (0، 5/0 و 1 میلی مولار) و محلول پاشی هر دوی آن ها [ (5ja-0. 5 sa, 20 ja-0. 5 sa و 50 ja- 0. 5 sa) و (5ja-1 sa, 20 ja-1 sa و 50 ja- 1sa) ] با فاصله زمانی 10 روز از زمان ورود به فاز زایشی بود، که در سه نوبت تکرار گردید. . القای تنش اکسیداتیو از طریق اندازه گیری فعالیت NADPH اکسیداز و غلظت پراکسید هیدروژن، افزایش مقاومت از طریق اندازه گیری فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی از جمله کاتالاز، گایاکول پراکسیداز، پلی فنل اکسیداز و آسکوربات پراکسیداز و فعالیت آنتی اکسیدان های غیر آنزیمی از جمله فنل کل و اسید آسکوربیک گلبرگ نشان داده شد؛ در نهایت تاثیرپذیری پروتئین محلول برگ، کلروفیل a و b، وزن خشک برگ و عملکرد وزن خشک گل از محلول پاشی سنجیده شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که محلول پاشی کلیه صفات مورد بررسی را به طور معنی داری تحت تاثیر قرار داد.
بیشترین میزان فعالیت NADPH اکسیداز در تیمار 20ja-1 sa مشاهده شد که 6/1 برابر شاهد بود. بیشترین غلظت پراکسید هیدروژن در تیمار های پنج میکرو مولار اسید جاسمونیک و نیم میلی مولار اسید سالیسیلیک مشاهده شد. بیشترین میزان فعالیت آنزیم کاتالاز در تیمار 20 میکرو مولار اسید جاسمونیک با میانگین 021/0 میکرومول بر دقیقه بر گرم وزن تر بافت مشاهده شد. بیشترین و کمترین میزان فعالیت آنزیم گایاکول پراکسیداز در برگ به ترتیب در تیمار 20 میکرو مولار اسید جاسمونیک-یک میلی مولار اسید سالیسیلیک و تیمار شاهد با میانگین 205/0 و 038/0 میکرومول بر دقیقه بر گرم بافت بدست آمد. بیشترین میزان فعالیت آسکوربات پراکسیداز به تیمار 20 میکرو مولار اسید جاسمونیک-یک میلی مولار اسید سالیسیلیک با میانگین 29/0 میکرو مول بر دقیقه بر گرم بافت تر برگ تعلق داشت که تقریبا 2 برابر شاهد بود. بیشترین میزان فنل کل در تیمار نیم میلی-مولار اسید سالیسیلیک مشاهده شد که حدود 68/3 برابر شاهد بود. بالاترین میزان اسید آسکوربیک در شرایط اعمال تیمار پنج میکرو مولار اسید جاسمونیک -نیم میلی مولار اسید سالیسیلیک حاصل گردید که 68/4 برابر شاهد بود. الیسیتور ها شبکه ای از ترارسانی علامت را القا می کنند که با تشخیص مولکول های الیسیتور توسط پذیرنده شروع می شوند، بدنبال آن اسیدی شدن سیتوپلاسم و افزایش pH خارج سلول را سبب می گردند؛ فعالیت NADPH اکسیداز مسئول تولید گونه های اکسیژن فعال افزایش یافت و تولید پراکسید هیدروژن یکی از گونه های فعال اکسیژن افزایش یافت، فعالیت آنتی اکسیدان های آنزیمی و غیر آنزیمی از جمله میزان فنل ها و اسید آسکوربیک افزایش یافت. افزایش فعالیت سیستم های دفاعی در گیاه باعث بوجود آمدن شرایط مطلوب برای فعالیت های ساخت و ساز گیاه نظیر افزایش میزان کلروفیل های a و b و افزایش میزان پروتئین محلول و در نهایت افزایش وزن خشک برگ و گل گیاه گردید.