نقش تقابل در ساختار قصاید دیوان ناصر خسرو

یکی از عملکردهای بنیادین ذهن آدمی خلق تقابلها است؛ بنحوی که آموزه های ادیان و مکاتب فلسفی بر بستر تقابلها شکل گرفته اند. تقابل یکی از محورهای مرکزی شکل گیری ساختار قصاید ناصر خسرو است در سی قصیده جامعه نمونه، 954 تقابل، یعنی در هر قصیده 32 مورد، در ساختار قصاید (در محور افقی) مشاهده شد که در سه بخش تقابلهای معنایی و فکری (7/58 درصد) ، زوجهای متقابل واژگانی و لفظی (7/28 درصد) و ادبی (7/12 درصد) دسته بندی شدند. ناصرخسرو از تقابلها در محور عمودی کلام (با بسامد بسیار کمتر) نیز بهره برده است که سرایش ابیات زیاد در قالب ادبی قصیده این مجال را در اختیار شاعر گذاشته است. ناصرخسرو از طریق این تقابلها، قصاید خود را تشخص و سبک شعری خاصی داده است. روش این پژوهش مبتنی بر شیوه استقرایی است که از متدولوژی ساختارگرایی و نظریات نقد ادبی جدید استفاده شده است.