بررسی هنجارگریزی معنایی در مثنوی مولانا بر مبنای الگوی لیچ

مولانا، به عنوان معلم بزرگ اخلاق و عرفان، در مثنوی وظیفه دشوار بیان مفاهیم ذهنی عرفانی را که برای بیشتر خوانندگانش تازگی داشته اند، به زبانی ملموس، عهده دار شد. افزون بر این، برای انجام این مهم، مولانا تلاش داشت غبار عادات فکری را از ذهن خوانندگان بزداید و افقی تازه در برابر دیدگان آنان بگشاید. انجام این مهم از طریق زبان روزمره عملی نبود. این امر باعث شد مولانا هنگام سرودن مثنوی از هنجارهای زبان خودکار فاصله بگیرد و به آنچه در زبان شناسی هنجارگریزی خوانده می شود دست بزند. در این نوشتار، بر اساس تقسیم بندی که منتقد و زبان شناس انگلیسی جفری لیچ از انواع هنجارگریزی انجام داده است، هنجارگریزی معنایی در شعر مولانا مورد بررسی قرار می گیرد. یافته های این پژوهش نشان می دهند که هنجارگریزی های موجود در مثنوی، افزون بر این که چیره دستی های شاعر در عرصه زبان را نشان می دهند، باعث شده اند که بین فرم و معنا هم خوانی وجود داشته باشد، بدین معنا که موضوعی تازه زبانی تازه را به همراه داشته است.