مطالعات امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران: مروری رو ششناختی

قدمت مطالعات امنیتی و راهبردی در ایران به بیش از دو دهه (از اواسط دهه 70 خورشیدی) می رسد. در این دوره آثار مختلف در این زمینه به اشکال مختلف منتشر شد. همین امر زمینه را برای بومی سازی و کاربرد مفاهیم و مباحث مطالعات امنیتی در ایران فراهم ساخت. آثاری که در طی این مدت منتشر شده، هرچند اندک هستند، اما این امکان را فراهم می سازد تا مورد بازنگری نقادانه و سنجش گرانه قرار گیرد. این مقاله به دنبال بررسی روش پژوهش با استناد به پنج متن اصلی و بومی در مطالعات امنیتی است. بنابراین پرسش اصلی مقاله این است که مهم ترین مشکلات روش شناختی پژوهش در مطالعات امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران کدم اند. پاسخ اولیه به این پرسش را می توان در چهار مشکل عمده جستجو کرد: مشکل تبیین، مشکل ادراکی، مشکل پیش بینی و درنهایت مشکل کنترل. این چهار وجه مهم ترین موضوعات روشی پژوهش علوم رفتاری است که در مطالعات امنیتی کشور ما دیده می شود. این مشکلات به گونه ای است که در پی هم می آیند و مهم ترین مشکل نیز مشکل تبیین است که مشکلات دیگر را در پی دارد. به عبارت دیگر، مشکل در تبیین باعث می شود تا امکان درک واقعی و عینی و درنتیجه پیش بینی و کنترل مسایل امنیتی دچار مشکل گردد. این مقاله بر این ادعا است که رفع این چهار مشکل عمده، زمینه مناسبی برای مطالعه علمی و روشی مطالعات امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران فراهم خواهد ساخت.