نقش ملکات اخلاقی در تولید علم و نظریه پردازی

نظریه پردازی به عنوان عالی ترین سطح دانش، وابسته به دسته ای از عوامل زمینه ای در شخص نظریه پرداز، محیط پیرامونی و اقتضائات زمانی و مکانی اوست. مسئله اصلی این مقاله حاضر این است که اخلاقیات (اعم از فضائل و رذائل) و ملکات نفسانی شخص نظریه پرداز، چه نقشی در فرایند تولید علم و نظریه پردازی او ایفا می کنند؟ با کمک روش توصیفی تحلیلی، یعنی با استناد به متون دینی و تحلیل های عقلی نشان داده ایم که اخلاقیات نظریه پرداز دست کم در سه مرحله اصلی از مراحل مختلف تولید علم نقش آفرینی دارند: 1. در مسئله شناسی یا مسئله یابی؛ 2. در غایت شناسی یا هدف یابی علم؛ 3. در فرایند کشف و فهم واقع. همچنین نشان داده ایم که این نقش آفرینی صرفا در حد زمینه سازی است و نه بیشتر؛ و همچنین معلوم ساخته ایم که این نقش آفرینی هرگز به معنای پذیرش نسبیت گرایی هنجاری یا فراهنجاری در باب معرفت نیست.