چیستی آرمان شهر شیعی در آرای ملاصدرا و آیت الله جوادی آملی

آرمان شهر شیعی یکی از موضوعاتی است که هم در دوران گذشته و هم در سده اخیر در مقابل برخی ایدئولوژی های رایج در جهان مطرح شده است. با توجه به غالب بودن مذهب تشیع در جامعه ایرانی، وجود تصویری روشن از آرمان شهر شیعی نقطه اتکای مناسبی برای سیاستگذاری اجتماعی و شهری خواهد بود. در این میان طیف متنوعی از اندیشه مندان شیعی در خصوص آرمان شهر شیعی نظرات متنوعی را ارائه داده اند که به دو گروه عمده نواندیشان دینی و سنت گرایان دینی قابل تفکیک می باشند. به نظر می رسد تلاش برای تبیین طیف های مختلف و در نهایت تلاش برای ایجاد وفاق میان آن ها می تواند ادای سهم قابل توجهی به موضوع آرمان شهر شیعی باشد. در این راستا، در مقاله حاضر با مبنا قرار دادن رویکرد سنت گرایانه به دین سعی کرده تا با تکیه بر دیدگاه های دو تن از بزرگان تشیع، ملاصدرا و آیت الله جوادی آملی آرمان شهر مطلوب شیعی با رویکرد درزمانی تبیین گردد. دو هدف اصلی مقاله حاضر، تبیین چیستی آرمان شهر شیعی در نگاه سنت گرایانه به دین و هم چنین فهم این نکته است که نسبت آرمان شهر شیعی با تغییرات زمان و مکان چیست. نتایج حاصله نشان می دهند که در آرای هر دو این بزرگواران آرمان شهر مطلوب وسیله ای برای تقرب به خداوند و خلیفه اللهی انسان بر زمین محسوب می شود که تحت رهبری امام و در نبود وی ولی فقیه قابل تحقق است. با این حال دیدگاه ملاصدرا بر اصالت جامعه مبتنی است در حالیکه آیت الله جوادی آملی اصالت فرد را مبنا قرار می دهد، که این تفاوت را می توان ناشی از تاثیرپذیری از شرایط زمانه و تقابل فلسفه در برابر عرفان بر شمرد. با موشکافی در نظرات بزرگواران پیداست که آرمان شهر شیعی فارغ از ابعاد زمانی و مکانی بوده و در بعد وجودی مطرح می گردد؛ بنابراین می توان گفت در آرمان شهر شیعی، ویژگی های کالبدی به شرایط زمینه ای و زمانه ای تحویل می گردد.