ارزیابی آلودگی نیترات آب زیرزمینی بر اساس روش مولفه های اصلی و تحلیل عاملی (مطالعه موردی: آبخوان دشت کرج)

نیترات از مهم‏ترین آلاینده‏هایی است که بیشتر آبخوان‏ها، ازجمله آبخوان کرج، از آن آسیب می‏بینند. از آنجا ‏که روش معمول برای بررسی فرایندهای هیدروژئوشیمیایی در آبخوان، به‏صورت گرافیکی است، به‏منظور ارزیابی آلودگی نیترات در داده‏های کیفی 86 چاه در آبخوان کرج طی سال 2013، از روش‏های چندمتغیره آماری به‏عنوان یک روش تکمیلی برای درک عوامل موثر بر کیفیت آب‏های زیرزمینی، شناسایی آلودگی و طبقه‏بندی نمونه‏های مشابه استفاده شد. به این منظور، از نرم‏افزار XLSTAT برای مطالعه آلودگی نیترات و ارتباط آن با سایر پارامترهای شیمیایی آب و عوامل موثر بر آن بهره گرفته شد. تجزیه و تحلیل آماری نشان می‏دهد خوشه‏بندی سلسله مراتبی به استخراج سه خوشه منجر شده است. نمونه‏های دوم و سوم خوشه غلظت بیشتری از نیترات نسبت به گروه نخست دارد. نتایج به دست آمده از تحلیل عوامل اصلی (PCA) همچنین نشان می‏دهد پارامتر نیترات بیشترین همبستگی با کلر و کمترین همبستگی با سدیم و سولفات را دارد. از سوی دیگر، بر اساس چرخش واریماکس، عوامل اصلی کیفیت آبخوان به دو عامل خلاصه شدند. عامل ژئوژنیک (زمین زاد) ، نخستین عاملی است که به علت اثر مواد تشکیل‏دهنده آبخوان به وجود می آید و دومین عامل، یک عامل انسان‏زاد است که به علت فعالیت‏های انسانی، به‏خصوص فاضلاب تشکیل می شود.